3.Ulusal Hidrolojide İzotop Teknikleri Sempozyumu - DSİ Genel ...

N
12
10
8
6
4
2
0
Döteryum
301
D Aralığı
Şekil 10. Çalışma alanından toplanan örneklerde D izotopunun görülme sıklığı
DENİZ SUYU KARIŞIMI VE TUZLULUĞUN KÖKENİ
Kıyı akiferlerinde tuzluluğun ana kaynağının deniz suyu girişimi olmasına karşın, tarım veya
insan kaynaklı diğer faaliyetlerden kaynaklanan atıklar da tuzluluğun köekni
olabilmektedirler. Çalışma alanı açısından değerlendirildiğinde, karstik çöküntülerden
doğrudan beslenebilme potansiyelinin varlığı; deniz kıyısında boşalımları nedeniyle,
günümüzdeki ve jeolojik geçmişte meydana gelen deniz seviyesi değişimlerine bağlı olarak;
veya Gökova körfezinin oluşumuna ve kıyı kaynaklarının boşalımına neden olana ana fay
hattının deniz ile bağlantılı olması; alüvyon akifer üzerinde yoğun tarımsal faaliyetlerin
bulunması su kaynaklarındaki tuzlanmaya neden olabilecek kaynaklardır. Birden fazla
kaynağın varlığı durumunda, köken araştırmalarında, her kaynağın göstergesi sayılabilecek
bir izleyiciye gerek duyulmaktadır. Hidrokimyasal bileşen ve/veya izotopik bileşen olabilen
bu izleyicilerin hidrojeolojik yapı da dikkate alınarak değerlendirildiğinde önemli sonuçlara
varılabilmektedir. Çalışma alanında tuzluluğa neden olabilecek kaynaklardan deniz suyunun
göstergesi olarak oksijen 18 izotopunun yanı sıra, bor (B), stronsiyum (Sr) elementleri ile
klorür (Cl), sülfat (SO4), magnezyum (Mg), kalsiyum (Ca) ve bunların birbirlerine oranları
değerlendirilmiştir.
İlk aşamada yapılan değerlendirmede, okisjen-18 ile klorür arasındaki ilişki incelenmiştir.
Şekil 12’da deniz suyuna doğru bir dizilimin yanı sıra, bazı su noktalarının deniz suyundan
farklı bir yönde dizildikleri görülmüştür. Grafikte, deniz suyu karışımı olabilecek suların
klorür zenginleşmesi ile birlikte O-18 zenginleşmesi gösterirken, deniz suyu karışımından
etkilenmeyen örneklerde klorürün düşük düzeylerde kaldığı, ancak beslenme yükseltisine
bağlı olarak O-18 değerlerinde değişiklikler oluştuğu görülmektedir. Bununla birlikte, Muğla
polyesinde göllenen suların buharlaşma etkisi altında kalması; aynı anda tarımsal alan olarak
kullanılan karstik çöküntü alanından kullanılan tarımsal ilaçlar ve gübrelerle kentsel
atıklarından kaynaklanan kirlilik kökenli klorür zenginleşmesi de Şekil 11’deki grafikte deniz
suyu girişimi şeklinde değerlendirilebilir. Bu nedenle, Cl-O18 grafiği bu açıdan yararlı
olmakla birlikte yeterli olmamaktadır. Klorür iyonunda değişimin en düşük olduğu, buna
karşın oksijen-18 izotopundaki zenginleşme, akifer sisteminin basınçlı veya serbest olması ile
ilişkilendirilmiştir. Basınçlı akifer, daha yüksek kotlardan beslenirken, serbest akifer yerel
yağışlardan da beslenebilmektedir.