3.Ulusal Hidrolojide İzotop Teknikleri Sempozyumu - DSİ Genel ...

qL; Darcy eşitliği [eşitlik (6)] ile verilen L derinliğinde drene olan sudur.
Toprakta depolanan su miktarındaki (∆SL) değişimin belirlenebilmesi için, öncelikle t zamanında ve
z1 ve z2 toprak derinlikleri arasında depolanan su miktarı (S) hesaplanır;
Z
2
S Z2
Z
( t)
( z,
t)
dz
(13)
1
Z
1
θ; eşitlik (2) ile belirlenen toprak su içeriğidir (cm 3 .cm -3 ) ve z; yüzeyden olan düşey konum
koordinatıdır (cm) (IAEA,2002).
Nötronmetre, su bütçesi çalışmaları için oldukça uygundur. Toprak profili içinde çeşitli
derinliklerde depolanan su miktarının (SL) ve değişiminin (∆SL) hesaplanmasını kolaylaştırırlar.
Toprağa zarar vermeden, belirlenen ölçüm noktasında çok sayıda ölçüm yapılabilir (IAEA, 1973;
IAEA, 1976; IAEA, 1983; Anaç ve ark., 1999).
Can (2007) tarafından yapılan bir çalışma sonuçlarından yararlanılarak bitki su tüketimi ve toprak
nem değişimine ilişin bir örnek Tablo 1’de sunulmuştur.
Tablo 1. Nötronmetre ile bitki su tüketimi ve toprak nem değişiminin belirlenmesi.
Derinlikler ve
Kalibrasyon Eğrileri
05.07.2005
Sulama Sonrası
07.07.2005
Sulama Öncesi
ET (mm/3 gün)
(0-30 cm)
y = 24,272x -11,782
R 2 CR = 1,49 CR = 1,42
θ (%) = 24,44 θ (%) = 22,73 5,2
** = 0,9655 73,3 mm 68,1 mm
(30-60 cm)
y = 28,565x -12,111
R 2 CR = 1,48 CR = 1,41
θ (%) = 30,17 θ (%) = 28,17 6,0
** = 0,9413 90,5 mm 84,5 mm
(60-90 cm)
y = 15,784x -1,8292
R 2 CR = 1,05 CR = 1,00
θ (%) = 18,52 θ (%) = 17,67 2,5
** = 0,8942 55,5 mm 53,0 mm
(90-120 cm)
y = 20,929x -5,8308
R 2 CR = 1,16 CR = 1,12
θ (%) = 18,52 θ (%) = 17,78 2,2
** = 0,9484 55,5 mm 53,3 mm
0-120 cm için toplam 274,8 mm 258,9 mm 15,9 mm/3 gün
Çalışmada, 4.7.2005 tarihinde damla sulama sistemiyle 15,96 mm sulama suyu uygulanmıştır.
Toprak nemi sulama sonrasında ve bir sonraki sulamadan hemen önce belirlenmiştir. Bu iki okuma
arasında 0,3 mm yağış düştüğü, yüzey akış ve derine sızım yoluyla kayıpların meydana gelmediği
bilinmektedir. Bitki su tüketimi (Eşitlik 13) ve toprak nem içeriğindeki değişimi (Eşitlik 11), 0-120
cm toprak derinliği için hesapladığımızda;
ET = 274,8 - 258,9 = 15,9 mm/3 gün
∆SL = 0,3 + 15,96 – 15,9 – 0
∆SL = 0,36 mm olarak bulunur.
3.5. Toprak Su İçeriğinin Mekansal Değişkenliğinin Belirlenmesi
Tarla veya havza bazında su içeriğinin dağılımı ve mekansal değişkenliğinin analizinde
nötronmetreler oldukça uygundur. Yüksek sayıda örnekleme noktası kullanarak ve bölgesel
değişkenler teorisi ile mekansal ve zamansal varyans analizleri yaparak, toprak suyunun hareketiyle
ilgili süreçlerin daha iyi anlaşılması sağlanabilir. Nötronmetre ölçümleri, belirli büyüklükte arazi
21