3.Ulusal Hidrolojide İzotop Teknikleri Sempozyumu - DSİ Genel ...

açısından büyük önem taşımaktadır. Çünkü, tuzlanan bir akiferin yeniden temizlenmesi, doğal
hidrolojik çevrim koşullarında yüzyıllar sürebilirken, yıkama yöntemiyle temizlenme ise çok
büyük maliyetler gerektirmektedir. Bu nedenle, tuzlusu girişimi tehlikesi altında olan
akiferlerin hidrojeolojik çalışmalarda tuzluluğun kökeni ve tuzlusu girişimi dinamiğinin
anlaşılması, yeraltısuyu kaynaklarının sürdürülebilir yönetimi açısından büyük bir önem
taşımaktadır. Öte yandan, tuzlusu kamasının geometrisi ve zamana göre değişimi, akifer
türüne, hidrolik ve hidrolojik özelliklerine ve akiferin yönetim şekline bağlı olup karmaşık bir
hidrojeolojik problem olarak ortaya çıkmaktadır.
Özellikle, Türkiye’nin güney kıyılarında yaygın olarak gözlenen karstik akiferlerde tuzlusu
kamasının geometrisi paleoiklimsel koşullara bağlı olarak değişen deniz seviyesindeki
oynamalara bağlı olarak düzensiz olup taneli akiferler için geliştirilen eşitliklerle kestirilmesi
çoğu kez güçtür. Bu nedenle, bu tür ortamlarda, klasik hidrojeoloji yöntem ve tekniklerinin
aynı sıra izotop hidrolojisi yöntemlerinden de yararlanılmaktadır. Genelde kullanılan
hidrojeolojik yaklaşımlar, hidrojeolojik sistemin davranışını açıklayabilecek birden fazla
kavramsal model oluşturacak veriler üretebilmektedirler. Hangi modelin sistemi temsil ettiği,
izotop teknikleri ile belirlenebilir.
İzotop yöntemleri, ayrıca, hidrokimyasal yöntemlerin yetersiz kaldığı, yeraltısuyunda
karşılaşılan tuzluluğun kökeninin belirlenmesinde de önemli bilgiler sağlamaktadır. Bununla
birlikte, izotop tekniklerinin, yeraltısuyu akım ve kütle taşınım modelleri ve hidrokimyasal
yöntemlerle birlikte kullanılması büyük yararlar sağlamaktadır.
KIYI AKİFERLERİNDE TUZLANMA İLE İLGİLİ HİDROJEOLOJİK SORUNLAR
VE İZOTOPLARIN KULLANIMI
Yeraltısularında tuzlanma genel olarak
1- Dolaşım sırasında litolojik birimlerde bulunan minerallerin çözünmesi,
2- Sulama sırasında buharlaşma sonucu mineral içeriği artan suların süzülmesi,
3- Gübrelerin yıkayarak mineral içeriği açısından zenginleşen suların süzülmesi
4- Sanayi veya evsel atıkların karışması
5- Göl, bataklık gibi buharlaşmaya açık yüzey sularından beslenme,
6- Jeotermal akışkan ve/veya atıklardan karışım
gibi nedenlerden dolayı görülebilmektedir.
Çevresel izleyiciler yardımıyla, deniz suyu girişiminin tuzlanmasının tek kaynağı olup
olmadığı; kıyı akiferlerinde gözlenen tuzlu akışkanların kökeni ne yaşının ne olduğu; deniz
suyu girişiminin yeraltısuyu kalitesine ve akiferin hidrolik özelliklerine etkileri; tuzlanmış
yeraltısuyunun sistemden temizlenip temizlenemeyeceği, ve tuzlanmış suyun temizlenmesi
için gereken sürenin ne olacağı gibi sorulara yanıt vermek amacıyla kullanılabilir.
Kıyı akiferlerinde tuzlanma probleminin aydınlatılması amacıyla ilk olarak duraylı izotop
analizleri için örnekleme yapılması çoğu durumda yeterli olmaktadır. Bununla birlikte,
duraylı izotop içeriğinde, değerlendirme yapılabilecek derecede farklılık gözlenmezse, bu
durumda radyoaktif izotoplardan da yararlanmak gerekmektedir. Çeşitli tuzlanma problemine
ilişkin olarak çevresel izotopların kullanılabilirliğine birkaç örnek IAEA (1968) tarafından
aşağıdaki şekilde tanımlanmıştır:
1- Jeolojik dönemlerden kalma deniz suyunun, dolaşım sırasında litolojik tuzların çözünmesi
sonucunda tuzlanan yağış kökenli sulardan ayırt edilmesi;
Duraylı izotop analizi genellikle yeterli olmaktadır. Yağış kökenli sular izotop açısından daha
fakir, deniz suyu, özellikle 2 H açısından daha zengindir.
286