3.Ulusal Hidrolojide İzotop Teknikleri Sempozyumu - DSİ Genel ...

Şekil 7 ile ilgili açıklamalar:
- Suların gruplandırılmasında Şekil 5’te verilmiş olduğu gibi Trityum değerleri baz alınmıştır.
1 nolu (kırmızı) grupta yeralan sular, göreli olarak en yaşlı, en yüksekten beslenip (oksijen -
18 değerleri de genel olarak en düşük) en uzun yolu derin dolaşımla katederek kuyu
bölgesine ulaşan sulardır. Bu grubu benzer özellikler itibariyle, göreli olarak 2. grup (yeşil)
sular, 3. grup (mavi) ve 4. grup (siyah) sular izlemektedir.
Grupların beslenim alanı yükseklikleri ile ilgili olarak; mevcut su noktalarından çıkış kotu en
yüksek (2350 m) olan su noktası Şelale kaynağıdır. Bu kaynağın çıkış bölgesi itibariyle (topografik
olarak) beslenim alanı yükseltisinin 2500 metrenin üzerinde olması mümkün değildir. Şelale
Kaynağının Oksijen -18 değeri -11.00 dir. Tekir yaylası dışında bölgedeki diğer tüm suların
Oksijen-18 değeri bu değerden daha düşüktür. Yani daha yüksek kotlardan beslenmektedirler. Bu
durumda mevcut tüm suların (Trityum değerleri 7.90’un üzerinde, besleniminde güncel yağış
sularının etkisi olan Gültepe, Argıncık ve Konaklar kuyuları dışında..) beslenim alanı yükseltileri
2400-2500 metrelerin üzerinde olmalıdır. Bu değerlendirme ve suların Oksijen-18 değerleri baz
alınarak 1., 2. ve 3. grup sulara 2500, 3000 ve 3500 gibi göreceli olarak farklı beslenim alanı
yükseltileri öngörülüp Şekil 6 oluşturulmuştur.
- Kuyuların Şekil 6 deki dizilişi, arazideki gerçek konumlarına göre (beslenim alanına olan
uzaklıklarına göre) yapılmıştır. Aynı grup içerisinde yer alan kuyulardan Kergahbağları
beslanim alanına en yakın konumda, Karpuzatan ise en uzaktadır.
- Kuyuları şematik olarak gösteren çubukların uzunlukları kuyu derinlikleri ile ilişkili değildir
(kuyu derinlikleri ilgili kuyu çubuğunun alt ucuna ayrıca yazılmıştır). Aynı grup içerisinde
Oksijen -18 değeri en düşük olan su, göreli olarak daha yüksek kottan beslenip daha derin
bir dolaşım yolu izleyeceği düşünülerek, en uzun çubuk olarak çizilmiştir. 1. grupta
(kırmızı) Oksijen -18 değeri en düşük (-13.16) olan su Dokuzpınarlar olduğu için ilgili
grubun en alt kısmına kadar uzatılan (en uzun) çubuk bu suya ait olan çubuktur.
- Şekil üzerinde ilgili sulara ait Trityum, Oksijen-18 ve EC değerleri de ayrıca verilmiştir. EC
değerleri açısından, her grup ayrı olarak değerlendirildiğinde, beslenim bölgesinden
uzaklaştıkça, bazı istisnalar hariç, EC değerlerindeki artışı görebilmek mümkündür.
- Aynı grupta yeralan suların Trityum değerleri kullanılarak, bölgesel ölçekte yeraltısuyu hızı
hakkında bilgi edinilmeye çalışılmıştır. Bu kapsamda, sulara ait Trityum değerleri arasındaki
farktan yararlanılmıştır. Örneğin 1. grupta beslenim alanına en yakın olan Kergahbağları
Kuyu suyunun Trityum değeri 1.45, bu kuyudan yeraltısuyu akış yolu doğrultusunda 9900
metre akış aşağısında yeralan Karpuzatan Kuyu suyunun Trityum değeri ise 0.80 dir.
Trityum değerindeki bu azalmanın, söz konusu suyun anılan yolu katettiği zaman süresince
oluşan radyoaktif bozunma (Nt=No*e -λt ) nedeniyle oluşacağı düşüncesiyle aşağıdaki
hesaplamalar yapılmış ve sonuçları tablo halinde sunulmuştur (Çizelge 2).
N = No x e
Bu eşitlikte;
-λ t
N, akış aşağısında yeralan su örneğine ait Trityum konsantrasyonu,
No, aynı grupta yeralan akış yukarısındaki suya ait Trityum konsantrasyonu,
λ , radyoaktif bozunma sabiti, t ise suyun yaşı (anılan suyun, akış aşağısındaki sözkonusu
noktaya ulaşıncaya kadar geçen zaman).
Trityumun radyoaktif bozunma sabiti (λ) aşağıdaki eşitlik kullanılarak hesaplanmaktadır,
282