3.Ulusal Hidrolojide İzotop Teknikleri Sempozyumu - DSİ Genel ...

en az üç farklı (düşük, orta, yüksek) yoğunluktaki ve iki farklı (düşük ve yüksek) eşdeğer su
içeriğine sahip bloklara gereksinim duyulmaktadır.
CR (Hacim %)
1,51 30,73
1,51 32,87
1,47 28,49
1,37 28,03
1,29 24,84
1,26 23,63
1,22 23,01
1,19 21,22
1,11 17,78
1,08 17,57
0,95 17,38
Şekil 3. 30-60 cm toprak derinliği için nötronmetre kalibrasyon eğrisi (Can, 2007).
Şekil 4. Hacim ağırlığı ölçümlerinden elde edilen kalibrasyon eğrileri (IAEA, 2002).
Şekil 2a’daki gibi gama kaynağının yüzeyde olduğu durumda, ortamın hacim ağırlığı (d’b) ve geri
saçılan ışınların sayım oranı (CR) arasındaki ilişki aşağıdaki modele göre oluşur.
A
db Bln
(3)
CR C
A, B ve C, yoğunluğu bilinen materyaller kullanılarak deneysel olarak belirlenen parametrelerdir.
Sayım oranı toprakta geri dönen ışınların sayım değerinin, standart yoğunluk sayım değerine
oranıdır. Toprak ortamı nemli ise geri saçılan gama ışınlarının bir kısmı sudan kaynaklanmaktadır.
Kuru toprak hacim ağırlığı db (g.cm -3 ), nemli toprak hacim ağırlığı ve toprak nem içeriğinden
saptanır; db = db - w. Burada, suyun özgül ağırlığı w = 1 g.cm -3 alınarak kuru toprak için hacim
ağırlık db = db - olarak belirlenir.
Hacim ağırlık Şekil 2b’deki gibi ölçüldüğünde ise detektör hem belli bir toprak kalınlığını geçerek
zayıflayan hem de geri saçılan gama ışınları saymaktadır. Bu nedenle, toprak hacim ağırlığı Beer-
Lambert zayıflama yasasına göre saptanmaktadır.
I 0
w s b
I exp[ (
d ) X]
(4)
17