3.Ulusal Hidrolojide İzotop Teknikleri Sempozyumu - DSİ Genel ...

provides valuable information on the recharge, storage and discharge characteristics of the basin.
Stable isotopic content of different stream water samples are consistent with the local meteoric
18
water line which is represented by the equation D 8*
O 15.
None of the components forming
the streamflow was found to have affected by evaporation.
Keywords: Snowmelt, Stable Isotopes, Upper Euprates Basin.
Giriş
Yukarı Fırat Havzası’nda kar erime dinamiğinin anlaşılmasına yönelik araştırmalara son yıllarda
büyük ağırlık verilmiştir. Alansal ve zamansal kar örtüsü yayılımı ile erime dinamiğinin birlikte
değerlendirildiği hidrolojik modellerde kar erimesinin akarsu akımına yüzeysel akış, yüzeyaltı akış
ve yeraltı akışı olarak katılan bileşenlerinin ayırtlanması büyük önem taşımaktadır. Yukarı Fırat
Havzası’nın Kırkgöze alt havzasında gerçekleştirilmekte olan bu çalışmada, kar erimesi yoluyla
akarsuyu besleyen farklı akım bileşenlerinin beslenime katkı ağırlıklarındaki zamansal değişimin
kararlı izotop ve su kimyası verileri aracılığı ile belirlenmesi amaçlanmaktadır.
Suyun kararlı izotopları akım hidrografının farklı bileşenlerinin ayırtlanmasında genellikle oldukça
başarılı sonuçlar vermektedir. Konuyla ilgili öncül çalışmalarda Fritz ve diğ. (1976) kararlı
izotopların bir havzadaki hidrograf bileşenlerinin ayırtlanmasında etkili bir yöntem olduğunu
göstermiştir. Bu yöntem Kanada’nın birçok coğrafi bölgesinde başarılı biçimde uygulanmıştır.
(Wels ve diğ., 1991a,b; Waddington ve diğ., 1993; Allan ve Roulet, 1994; Hinton ve diğ., 1994;
Buttle ve diğ., 1995; Maclean ve diğ., 1995; Peters ve diğ., 1995). Son araştırmalar kar erimesinin
izotopik ayrışma üzerindeki etkisine yoğunlaşmıştır (Feng ve diğ., 2002; Taylor ve diğ., 2002).
Unnikrisha ve diğ, (2002) kar erimesine bağlı izotopik oran değişimi süreçlerini tanımlamıştır.
Laudon ve diğ. (2002) hidrograf ayrımı için basit bir yöntem geliştirerek, erime döneminde
meydana gelen hidrograf bileşenlerinin havza içerisindeki karın alansal ve zamansal olarak
değişimiyle ilişkili olduğunu ortaya koymuştur. Konuyla ilgili olarak Türkiye’de yürütülen ilksel
çalışmalardan birisi ise çalışma alanında DSİ (1996) tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu çalışma
kapsamında Kırkgöze havzasında akarsu akımına katılan bileşenlerin ayırtlanması amacıyla
yürütülen hidrokimyasal ve izotopik gözlem faaliyetlerine ilişkin ön bulgular sunulmaktadır.
Çalışma Alanının Tanıtımı
Yukarı Karasu Havzasının kuzeydoğusunda bulunan, yaklaşık 250 km 2 lik drenaj alanına sahip
Kırkgöze Havzası, bu tebliğe konu araştırma için pilot havza olarak secilmiştir (Şekil 1). Bölge
yılda yaklaşık 150 gün karla kaplı olup, yağışların önemli kısmı kar şeklinde düşmektedir.
Araştırmanın yürütüldüğü alanda Güvercin ve Kandilli Dağlarından gelen Köşk, Büyükçay ve
Yeşildere dereleri birleşerek Karasu adını almakta ve Yukarı Karasu Havzasının drenajını
gerçekleştirmektedir. Çalışma alanında, Çıpak DSİ-21.01, Büyükçay DSİ-21.161, Köşk DSİ-21.152
ve Yeşildere EİE-2168 olmak üzere dört adet akım gözlem istasyonu bulunmakta ve bu
istasyonlarda düzenli olarak hidrometrik ölçümler yapılmaktadır (Şekil 1).
206