3.Ulusal Hidrolojide İzotop Teknikleri Sempozyumu - DSİ Genel ...

EVALUATION OF THE ORIGIN OF THE GEOTHERMAL WATERS AROUND
BEYPAZARI GRANITOIDS (AYAŞ-BEYPAZARI) BY HYDROCHEMISTRY AND
ENVIRONMENTAL ISOTOPES
ABSTRACT
Study area is located in the vicinity (particularly at the south) of Beypazarı and Ayaş residential
areas, at a distance of about 90 km to the west of Ankara. Kirmir River and Sakarya River surround
Beypazarı granitoids and reach Sarıyar Dam Lake at the west of the study area. 8 hot springs and 12
cold water springs are detected in the study area.
The basement in the study area is comprised by Permian-Triassic aged Gokcekaya metamorphics
which are overlain by Bilecik limestone. The outcrops of the Bilecik limestone are confined to the
east, while those of metamorphic rocks are seen in the west, east and north of the study area.
Beypazarı granitoids are exposed in the south of the Kirmir and north of the Sakarya rivers and
intrude the basement rocks. Lower Eocene-Upper Miocene sedimentary rocks overlie the
Beypazarı granitoids and are overlain by Tekke volcanics, İncedoruk and Kirmir formations of
Miocene-Pliocene age. Quaternary travertine and alluvium are the youngest units in the study area.
Dutlu bath (BT-1), Ayaş bath (BT-2), Çobanhamamı well (BT-3), Kapullu bath (BT-5) and
Çağlayık hamamı waters are of Na + -SO4 2- -Cl - type, Ilıcakoy hot springs (BT-4) have Mg-Ca-HCO3
character, Ayaş-Karakaya hot spring waters (AK-1) and Beypazarı Karakoca mineral waters (BT-6)
are Na-HCO3 - type in nature. Cold waters are Ca 2+ -SO4 2- ; Ca 2+ -HCO3 - and Mg 2+ -HCO3 - type.
According to the oxygen-18, deuterium and tritium isotopic determinations, hot and/or mineralized
springs are found to be deeply circulating waters and the recharge area of BT-1, BT-2, BT-3 and
BT-5 springs have 950-1150 meter elevation. Sulphur isotope analyses reveal that the SO -2 4 at BT-
1, BT-2, BT-3 and BT-5 springs are originated from the gypsum layers of the Kirmir formation.
According to silica geothermometer 114 o C temperature and to SO4-H2O geothermometer, 73 o C
maximum reservoir temperatures have been calculated.
Key words: Hot and mineralized springs, Beypazarı granitoids, hydrochemistry, environmental
isotopes, geothermometer, Ayaş-Beypazarı, Ankara
GİRİŞ
Bilindiği üzere jeotermal enerji, fosil yakıtların göreceli bir dönemde tükenme tehlikesi ile karşı
karşıya olduğundan yenilenebilir ulusal enerji kaynaklarından biri olarak gittikçe önem taşımaya
başlamıştır. Bu nedenle jeotermal kaynakların oluşumlarının, korunmasının ve geliştirilmesinin
bilimsel yöntemlerle ortaya konmasının önemi gittikçe artmaktadır. Bu kapsamda Ankara’nın
yaklaşık 90 km batısında yer alan Ayaş-Beypazarı ve civarında yer alan 8 adet sıcak su kaynağı ve
12 adet soğuk su kaynağının hidrokimyasal ve izotopik özellikleri ve oluşumları, çevresel izotop ve
hidrokimyasal yöntemlerle ortaya konmuş ve çeşitli jeotermometrelerle rezervuar sıcaklıkları
hesaplanmıştır.
Bu sıcak su kaynakları, BT-1 (Dutlu kaplıcası), BT-2 (Ayaş İçmeceleri), BT-3 (Çobanhamamı
kaynağı), BT-4 (Ilıcaköy sıcak su kaynağı), BT-5 (Kapullu hamamı), BT-6 (Beypazarı Karakoca
Maden suyu) ve BT-7 (Çağlayık hamamı) ve AK-1 (Ayaş Karakaya Kaplıcası) dir. Kuzeyde İlhan,
Kirmir, Sızma ve Uğur çayları önemli akarsuları oluşturmakla birlikte, güneyinde, Ovaçay, Ankara
Çayı ve Sakarya Nehri bulumaktadır (Şekil 1).
108