3.Ulusal Hidrolojide İzotop Teknikleri Sempozyumu - DSİ Genel ...

BEYPAZARI GRANİTOYİDİ DOLAYINDAKİ (AYAŞ-BEYPAZARI)
JEOTERMAL KAYNAKLARIN OLUŞUMUNUN ÇEVRESEL İZOTOP VE
HİDROKİMYASAL YÖNTEMLERLE İNCELENMESİ
Oktay ÇELMEN * , Mehmet ÇELİK **
* Dr.; MTA Genel Müdürlüğü, Enerji Hammaddeleri Etüd ve Arama Dairesi Başkanlığı, 06520
Ankara, celmen@mta.gov.tr
ÖZET
** Prof. Dr.; Ankara Üniversitesi, Müh. Fak. Jeoloji Müh. Bölümü, 06100 Tandoğan, Ankara,
celikm@eng.ankara.edu.tr
İnceleme alanı Ankara’nın yaklaşık 90 km batısında yer alan Ayaş ve Beypazarı yerleşim
merkezleri dolayı ve özellikle de güneyini kapsamaktadır. Bu alan içinde Kirmir ve Sakarya
nehirleri Beypazarı granitoyidlerini çevreleyerek batıda Sarıyar Baraj Gölü’ne ulaşmaktadırlar.
Alanda 8 adet sıcak su kaynağı, 12 adet de soğuk su kaynağı belirlenmiştir.
Temelde Permiyen-Triyas yaşlı Gökçekaya metamorfikleri, üzerinde Bilecik kireçtaşları yer
almaktadır. Bilecik kireçtaşları alanın sadece doğusunda yüzeylenirken, temeldeki şistler doğuda,
batıda ve kısmen kuzeyde yüzeylenmiştir. Beypazarı granitoyidleri Kirmir çayının güneyinde ve
Sakarya nehrinin daha çok kuzeyinde yüzeylemekte olup Üst Kretase’de temel birimleri kesmiştir.
Granitoyidlerin üzerinde Alt Eosen-Üst Miyosen sedimanter birimleri yer almaktadır. Miyosen-
Pliyosen aralığında Tekke volkanikleri, İncedoruk ve Kirmir Formasyonları yer almaktadır.
Kuvaterner’de ise traverten ve alüvyon gözlenmiştir.
Dutlu kaplıcası (BT-1), Ayaş İçmeceleri (BT-2), Çobanhamamı kuyusu (BT-3) , Kapullu kaplıcası
(BT-5) ve Çağlayık hamamı (BT-7) sularının Na + -SO4 2- -Cl - , Ilıcakoy sıcak su kaynağının Mg-Ca-
HCO3 (BT-4) , Ayaş-Karakaya kaplıcası sularının (AK-1) ve Beypazarı Karakoca Maden suyunun
(BT-6) Na-HCO3 - fasiyesinde, soğuk su kaynaklarının ise genellikle Ca 2+ -SO4 2- ; Ca 2+ -HCO3 - ve
Mg 2+ -HCO3 - fasiyesinde oldukları belirlenmiştir. Suların oksijen-18, döteryum ve trityum
içeriklerinden; sıcak ve/veya mineralli suların derin dolaşımlı olduğu belirlenmiş, BT-1, BT-2, BT-
3 ve BT-5 nolu sıcak ve mineralli su kaynaklarının beslenme yüksekliklerinin 950-1150 metre
dolayında olduğu hesaplanmıştır. Kükürt izotopu verilerine göre, BT-1, BT-2; BT-3 ile BS-5
kaynaklarındaki sülfatın birincil kökeninin Kirmir Formasyonu jipsleri olduğu belirlenmiştir. Sıcak
ve mineralli sulara uygulanan silis jeotermometresine gore rezervuar sıcaklıkları en fazla 114 o C,
SO4-H2O jeotermometresine göre ise en fazla 73 o C bulunmuştur.
Anahtar Kelimeler: Sıcak ve mineralli su kaynağı, Beypazarı granitoyidi, hidrokimya, çevresel
izotop, jeotermometre, Ayaş-Beypazarı, Ankara
107