3.Ulusal Hidrolojide İzotop Teknikleri Sempozyumu - DSİ Genel ...

Tablo 1. Ölçülmüş Ksenon ve Neon konsantrasyonları, beslenim yükseklikleri (m), ve grafik
metoduyla hesaplanmış beslenim sıcaklıkları (°C) (Arslan, 2008).
Örnek
adı
Neon
[ccSTP/g]
Ksenon
[ccSTP/g]
Beslenim
Yüksekliği (m)
104
Grafik Metoduyla Beslenim
Sıcaklığı (°C)
1800 5
D-8 3.06E-07 1.41E-08
1600
1400
5.3
5.5
1300 5.8
1800 8
D-47 2.84E-07 1.80E-08
1600
1400
8.2
8.4
1300 8.5
S-16 2.08E-07 1.12E-08 1152 12
yaş hesaplamalarında yanlış sonuçlara yol açmaması için Denklem 2’de verilen seyrelme faktörü
(q) olarak hesaplanabilecek bir sayı kullanılır (Pearson ve Hanshaw, 1970).
C C
(2)
13
13
Çİİ
karb
q 13
13
Ctoprak
Ccarb
Bu çalışmada derin yealtısuyu sisteminde farklı derinliklerdeki üç örnekten alınmış karbon-13
örneklerinin ölçüm sonuçlarına göre ÇİK miktarının artmasıyla çok büyük boyutta δ 13 CÇİK değişimi
olmaktadır. Şekil 8’de bu değişim açık olarak görülmekte ve alanda ölçülmüş radyokarbon
konsantrasyonlarıyla hesaplanacak yeraltısuyu yaşlarında çok büyük düzeltmelere ihtiyaç
duyulduğunu ortaya koymaktadır. Bu düzeltmeler için kullanılabilecek denklem 2’de verilmiştir. Bu
denklemde δ 13 CÇİK suda çözünmüş inorganik karbondan ölçülmüş 13 C; δ 13 Ctoprak topraktaki CO2’in
δ 13 C’i (bitki örtüsüne bağlıdır, C3 bitkileri -27‰, C4 bitkileri yaklaşık -12.5‰); ve δ 13 Ckarb
çözünmüş kalsitin δ 13 C’dür (genellikle 0 ‰’e çok yakın, denizel karbonatlar için 2 ‰). Yukarıda
verilmiş q değerini hesaplayabilmek için gerekli olan δ 13 Ckarb değerleriyle ilgili alanda hiç bir bilgi
yoktur. Bu nedenle Konya Kapalı Havzasında Bayarı ve diğ. (2005) tarafından yapılmış çalışmada
Mezozoik yaşta denizel dolomitik kireçtaşı için +4.21 ‰ olarak ölçülen δ 13 Ckarb değeri göz önüne
alınarak alandaki karbonatlar için bu değerin +4 ‰ olarak varsayılması bu değerde belirsizlik
olduğu ihtimali göz önüne alınmak suretiyle mümkündür. Böylelikle, Şekil 8’de görülebileceği gibi
bir örnekte ölçülmüş pozitif δ 13 Ckarb değeri (+3.5 ‰) açıklanabilir.
Denklem 2’de kullanılacak olan δ 13 Ctoprak değerinin belirlenebilmesi için alandaki bitki örtüsü
hakkında geniş bilgi sahibi olunması gereklidir. Gerek çalışma alanı çevresinde arazi çalışmaları
sırasında, gerekse Ankara çevresinde yapılmış çalışmalara göre (Çetin ve diğ., 2002, Elçi ve diğ.,
2005) günümüz bitki türleri fotosentez yaparken baskın olarak C3 döngüsünü izlemektedirler. Bu
nedenle günümüz için δ 13 Ctoprak değeri -27‰ civarında olmalıdır. Bu değer geçmişten günümüze
kadar sabit kalmamıştır ve 50,000 yıl öncesinden günümüze kadar alandaki bitki örtüsünün ne
olduğunu tahmin etmek oldukça güçtür. Radyokarbon aktivitelerinin düşük olması nedeniyle
beslenim alanında bitki örtüsü sadece bugün için değil geçmiş için de düşünülmelidir. Bu durum
birden fazla δ 13 Ctoprak değeri kullanılarak farklı yaşlar hesaplanmasının gerekliliğini göstermektedir.
Tahmini karbon-14 yaşları hesabı için a0 14 C değeriyle ilgili de bilgi sahibi olmak gerekmektedir. Bu
değerin belirlenebilmesi için modern olduğu ispatlanmış bir örnekten ölçülmüş radyokarbon
verisine ihtiyaç vardır. Alanda modern suyu temsil edilen bir kaynakta Yazıcıgil ve diğ. (2001)
tarafından ölçülmüş karbon-14 aktivitesi 68 pmc olarak bulunmuş ve bu değer mevcut çalışmada
a0 14 C değeri olarak kabul edilmiştir. Yukarıda açıklanan değerlerle hesaplanmış karbon-14
yaşlarının oksijen-18 ile ilişkisi Şekil 9’da verilmiştir. Bu şekilde verilmiş değerler (15000 ile
35000 yıl arası) azımsanmayacak miktarda belirsizlik içermektedir ve bu nedenle bu yaşlar mutlak
yaş olarak algılanmamalıdır. Mevcut belirsizlikler de göz önüne alınarak elde edilen tüm sonuçlar