3.Ulusal Hidrolojide İzotop Teknikleri Sempozyumu - DSİ Genel ...

olmasından kaynaklanmış olabilirler. Bu konuyu aydınlatmak için bölgedeki yağışlarda oksijen-18
ve yükseklik ilişkisinin çıkartılması gerekmektedir.
Döteryum (‰, VSMOW)
-13.5 -12.5 -11.5 -10.5 -9.5 -8.5 -7.5
Oksijen-18 (‰, VSMOW)
Akpınar Akitard
Derin Akifer Sistemi
Orta Akifer Sistemi
Sığ Akifer Sistemi
Kaynak
İncirlik Akitard
Global Meteorik Su Doğrusu
Ankara Meteorik Su Doğrusu
Şekil 6. Çalışma alanında kaynaklar ve gözlem kuyuları için Döteryum ve Oksijen-18 ilişkisini
gösteren grafik (Global Meteorik Su Doğrusu denklemi 2H=8*18O+10 (Craig, 1961b), Ankara
Lokal Meteorik Su Doğrusu denklemi (2H=8*18O+11.42) IAEA/ WMO (2004) verileriyle
oluşturulmuştur) (Arslan, 2008).
Çalışma alanı göz önüne alındığında yağışı temsil eden ve değişik yüksekliklerden alınmış herhangi
bir veri bulunmamaktadır. Normalde farklı yüksekliklerden çıkan ve debilerinde mevsimsel
değişiklikler (yazın kuru, kışın debi artışı) gösteren kaynaklar da oksijen-18 ve yükseklik ilişkisini
belirlemede kullanılabilirler. Fakat çalışma alanı için Şekil 6’da görüldüğü üzere kaynaklardan
alınmış örnekler global meteorik su doğrusundan sapma göstermektedir. Bu sapma buharlaşma
etkisine işaret ettiğinden dolayı oksijen-18 ve yükseklik ilişkisini ortaya çıkarmak için kullanmak
doğru olmayacaktır. Bu nedenle sözü geçen ilişkinin belirlenmesi için başka bir çalışmadan
yararlanılmıştır. Çalışma alanının 50 km batısında bulunan Beypazarı trona sahasında Apaydın
(2004) tarafından yapılan çalışmaya göre δ 18 O’de azalma 100 metrede -0.44 per mildir ve 2000
yılının Mayıs ayı için oksijen-18 ile yükseklik ilişkisi Denklem 1’te verildiği gibidir.
Asal gazların suda çözünmeleri sıcaklık ve tuzluluk oranının bir fonksiyonudur ve asal gaz
çözünürlüğü atom ağırlığı arttıkça artar ve sıcaklıkla azalır (Stute ve Schlosser, 2000). Ağırlıkla
beraber sıcaklığa olan duyarlılık da artmaktadır (Benson ve Krause, 1976).
102
-55
-60
-65
-70
-75
-80
-85
-90
-95
-100
-105
δ 18 O = -0.0044* (Yükseklik) – 4.811 (1)
Denklem 1 kullanılarak orta ve derin akifer sistemlerinden alınan örneklerin beslenim yükseklikleri
hesaplanmıştır (Şekil 7). Çalışma alanında günümüz topografyasına göre maksimum topografik
yükseklik 1408 metredir. Buna göre beslenim yüksekliği en fazla 1400 m olabilir. Fakat beslenim
yükseklikleri orta ve derin sistemler için 800 m ile 1842 m arasında hesaplanmıştır (Arslan, 2008).
Bu hesaba göre hafif izotoplarca zengin değerlerin yükseklik etkisiyle hesaplanmasının mümkün
olmadığı görülmektedir. Derin akifer sistemindeki çoğu örnek için bu durum günümüz
koşullarından çok daha farklı koşullarda beslenime işaret edebilir. Fakat bir sonuca varmadan önce
diğer veriler de değerlendirilmelidir.
4.2. Asal Gaz Verisiyle Beslenim Sıcaklıklarının Belirlenmesi