Öğretim Üyesi ya da Bilim İnsanı Kimdir? - Elyadal
Öğretim Üyesi ya da Bilim İnsanı Kimdir? - Elyadal
Öğretim Üyesi ya da Bilim İnsanı Kimdir? - Elyadal
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Öretim <strong>Üyesi</strong> <strong>ya</strong> <strong>da</strong> <strong>Bilim</strong> nsan <strong>Kimdir</strong>?<br />
brahim Orta<br />
asportas@mail.cu.edu.tr<br />
Çukurova Üniversitesi<br />
Stephan Zweig, “<strong>Bilim</strong>de körlük <strong>ya</strong>nlg deil,<br />
‘korkaklk’dr.” der. <strong>Bilim</strong> a<strong>da</strong>mnn korkaklarla,<br />
ürkeklerle ii <strong>ya</strong> <strong>da</strong> sayg<strong>da</strong>n ötürü gerçei<br />
görmemeye hakk yoktur.<br />
<strong>Bilim</strong> a<strong>da</strong>m;<br />
· Evrensel düünen kiidir,<br />
· Objektiftir,<br />
· Ahlaki sorumluluu yüksek olan kiidir,<br />
· Aydnlanm kiidir,<br />
· Öngörüsü yüksek olan kiidir.<br />
Hoca Sorumluluu<br />
Öretim üyesi hepimizin kabul edecei<br />
gibi; aydnlanm, geni bilgili, görgülü, ufku<br />
geni, toplumun gelime dinamiklerini <strong>ya</strong>ratan,<br />
topluma öncülük eden ve o toplumun beyin<br />
takmn oluturan kiidir. Öretim üyesinin üç<br />
temel görevi bulunmaktadr:<br />
1) Eitim ve öretim,<br />
2) <strong>Bilim</strong>sel aratrma,<br />
3) Bulunduu coraf<strong>ya</strong><strong>da</strong>ki toplumun<br />
bilinçlenmesini salamak.<br />
<strong>Bilim</strong> insannn her eyden önce kendi çalma<br />
konusunu tam ve etrafl olarak biliyor olmas gerekir.<br />
On<strong>da</strong>n sonra <strong>da</strong> toplumsal sorunlarla ilgilenmesi<br />
gerekir. Bu anlam<strong>da</strong> yetimi aydn kimlikli bilim<br />
a<strong>da</strong>m ve<strong>ya</strong> öretim üyesi; içinde <strong>ya</strong>ad<br />
toplumun ve<strong>ya</strong> <strong>da</strong>ha geni anlam<strong>da</strong> dün<strong>ya</strong>nn<br />
sorunlarn izlemek, tahlil etmek ve bilimsel bak<br />
açs içerisinde kendi görülerini oluturmak<br />
durumun<strong>da</strong>dr.<br />
Öretim üyesi bir de sos<strong>ya</strong>l bilimci ise bu<br />
sorumluluu <strong>da</strong>ha <strong>da</strong> artmakta ve görüleri ile<br />
çevresini aydnlatma, sorun çözme<br />
zorunluluun<strong>da</strong> ve sorumluluun<strong>da</strong> olmaktadr.<br />
Bu bakm<strong>da</strong>n hoca sorumluluu ar ve vic<strong>da</strong>ni<br />
bir sorumluluktur. <strong>Bilim</strong> insan ve öretim üyesi<br />
bu balam<strong>da</strong> hiçbir grubun ve<strong>ya</strong> kurumun çkar<br />
içinde olma<strong>da</strong>n, bilgi birikiminin kendisine<br />
salad objektif düüncelerini özgür iradesi ile<br />
orta<strong>ya</strong> koymak durumun<strong>da</strong>dr. Bugün gelimi<br />
toplumlarn gelimilik deerleri, bu tür düünen<br />
aydnlarn farkl düünme ve <strong>ya</strong>ratlar sonucu<br />
bugünkü düzeylerine gelmilerdir. Bir tarmc<br />
olarak; bata “Ülkemiz tarm politikas nedir,<br />
küresellemenin tarm üzerindeki etkileri nelerdir,<br />
tarma <strong>da</strong><strong>ya</strong>l olarak artan çevre kirlilii ne<br />
boyuttadr, bunun insan sal üzerindeki etkileri<br />
nelerdir, artan dün<strong>ya</strong> nüfusuna bal olarak besin<br />
zincirinin güvencesi için alternatif <strong>ya</strong>klamlar ve<br />
yeni gelimeler neler olmaldr?” gibi sorulara<br />
cevap vermez ve görü oluturamazsam, o zaman<br />
bir lise hocasn<strong>da</strong>n farkm kalmaz. Bu bilgiden<br />
yoksun yetitirilen üniversite mezunu <strong>da</strong>, olu ve<br />
olaylara bütünsel bakma ansna sahip<br />
olma<strong>ya</strong>caktr. Bu balam<strong>da</strong>, üniversite öretim<br />
üyeleri birer <strong>ya</strong>am misyonerleri olarak çevresini<br />
aydnlatmakla kendi kendisini görevlendirmi,<br />
yenilikler <strong>ya</strong>ratma peinde olan birer Sokrates<br />
olmak zorun<strong>da</strong>drlar. Aksi takdirde bizler,<br />
mekteplemi ileri lisenin birer memuru olmaz<br />
myz?<br />
Bu Topraklar<strong>da</strong> Neden Hoca Yetimez?<br />
Celal engör, “Neden Newton ve Albert<br />
Einstein Çin'de <strong>ya</strong> <strong>da</strong> Türkiye'de domaz?” diye<br />
sorduu <strong>ya</strong>zsn<strong>da</strong>, hakl olarak, ülkemizde bu<br />
anlam<strong>da</strong> çok az say<strong>da</strong> bilim ortamnn ve<br />
insannn olduunu belirtmektedir. Bu anlam<strong>da</strong><br />
öretim üyesi kendi konusun<strong>da</strong> yetkin olduu<br />
gibi, toplumsal ve sos<strong>ya</strong>l konular<strong>da</strong> <strong>da</strong> geni bir<br />
birikime sahip kiidir. <strong>Bilim</strong> ortam, tartmalarn<br />
ve iç dinamiklerin yüksek düzeyde olduu yerdir.<br />
Oxford, Chambridge, Paris, Pisa, Roma, Harvard,<br />
Heidelberg gibi üniversiteler, bamsz<br />
düünebilen ve görülerini her platform<strong>da</strong><br />
açkla<strong>ya</strong>bilen hocalarn varl sonucu bugün ünlü<br />
üniversiteler snfna girmektedirler. Bu<br />
üniversitelerin temel özellii; özerk ve özgürlükler<br />
ortamn<strong>da</strong> nitelikli düünce üreten birçok aykr<br />
bilim a<strong>da</strong>mna kaplarn açk tutmalardr. Yoksa<br />
güzel, tarihi binalar var diye kimse bu kurumlara<br />
itibar etmemektedir. YÖK ile birlikte<br />
üniversitelerimiz, üniversite (evrensel anlam<strong>da</strong><br />
fikirlerin olutuu ve tartld ortam) kavramn<br />
bilmeden, dikensiz gül bahçesi olarak görülmek<br />
istenmektedir. Bilginin snrlar at bilgi<br />
toplumun<strong>da</strong>, acaba tek dorunun ne ka<strong>da</strong>r itibar<br />
kalmtr?<br />
O Zaman Üniversite Nedir?<br />
Eflatun ve Aristo’nun hiçbir politik ve dini<br />
bask unsuru olma<strong>da</strong>n örencileri ile felsefi<br />
tartma <strong>ya</strong>rattklar ortam<strong>da</strong>n esinlenerek,<br />
günümüze ka<strong>da</strong>r evrensel ölçekte bamsz ve<br />
tüzel kiilie sahip kurumlar olarak “universitas”<br />
üniversite adn almlardr. Üniversiteler, felsefi<br />
tartma ortamn<strong>da</strong> akl sürecini duygusal sürecin<br />
önüne alarak, kiilerin olaylar görerek ve tartarak<br />
farkna varlabilirliini sala<strong>ya</strong>n ortamlardr.<br />
Üniversiteler, ad üstünde evrensel kurumlar olup<br />
geçmiten günümüze otoriteden bamsz olarak<br />
bilgi üretmek ve <strong>ya</strong>ymak konusun<strong>da</strong> çetin bir<br />
mücadeleden geçerek ve halen de bunun içinde<br />
olarak bugünlere ka<strong>da</strong>r geldiler. Bat<strong>da</strong>ki köklü<br />
üniversiteler bu mücadelede bir adm öne<br />
geçmelerine karn, onlar <strong>da</strong> mali yönden baml<br />
olmalar nedeniyle yönetimlerinde doal olarak<br />
P i V O L K A, Yl: 3 Say: 12, Sayfa: 11
paray veren güç tarafn<strong>da</strong>n kontrol edilmek<br />
istenmektedirler. Üniversiteler bu balam<strong>da</strong> hep<br />
otoriteye karn, özgür tartma ortamn<strong>da</strong>,<br />
eletirel düünmeyi savunmulardr. Bu<br />
tartmann <strong>ya</strong>plmas, her türlü düüncenin<br />
otoriteye, tabulara ve kiilere bal olmakszn,<br />
korku ile deil, sevgi ve paylamla tartlmasn<br />
gerektirmektedir. Bu balam<strong>da</strong> üniversite ortam,<br />
karlkl di<strong>ya</strong>lektik tartma ortamn<strong>da</strong> herkesin<br />
kendisini ifade edebilme ansn bulmas<br />
nedeniyle de tam demokratik kurumlardr.<br />
Kurumlara genellikle bu tartma ortamn<br />
yürütebilecek belirli bir felsefi görüü gelimi ve<br />
bunu bir <strong>ya</strong>am biçimi olarak kabul etmi seçkin<br />
kiiler alnmaktadr. Bu balam<strong>da</strong> üniversite<br />
herhangi bir i kaps deildir.<br />
<strong>Bilim</strong> nsan <strong>Kimdir</strong>?<br />
<strong>Bilim</strong> insan; evrendeki olay ve olgular<br />
inceleyen, onun altn<strong>da</strong> <strong>ya</strong>tan gizemin kaynan<br />
aratran ve bu gizemin nedenlerini anlama<strong>ya</strong><br />
çalan ve anladklarn basitletirip kitlelerin<br />
anla<strong>ya</strong>bilecei bir ekilde <strong>ya</strong>yn yolu ile duyuran<br />
kiidir. Ayrca bilim insan, anlam olduu doal<br />
gizemi, <strong>ya</strong>am <strong>da</strong>ha <strong>da</strong> kolaylatracak ekilde<br />
insanln hizmetine sunan kiidir. Ulam<br />
araçlarnn geliimi, modern tbbi cihazlar, elektrik<br />
ve elektroniin kefedilmesi ve bu hizmetlerin<br />
geni kitlelere ulatrlmas, konu<strong>ya</strong> verilecek<br />
güzel örneklerdir. Bu yönüyle bilim insan ha<strong>ya</strong>tn<br />
her alann<strong>da</strong> <strong>ya</strong>am kolaylatrmak için büyük bir<br />
mücadele içindedir. Ancak bilim insan hiçbir<br />
zaman kskanç duygularla bulgusunu salt kendisi<br />
ve çevresi için kullanmamtr ve<br />
kullanmamaldr. nsanln kanmca en büyük<br />
buluu olan elektrii bulan kii, bulgusunu sadece<br />
kendi çevresine, kendi ulusuna ve mensup olduu<br />
dini cemaatin kullanmna sunmamtr. Bugün<br />
toplum <strong>ya</strong>amnn neredeyse tamam elektriin<br />
varlna baldr ve elektrik, buluu <strong>ya</strong>pan kiiyi<br />
ve <strong>ya</strong>pld ulusun snrlarn çoktan amtr.<br />
Pekala nasl bir kiidir bilim insan, nasl bir<br />
kiilii vardr <strong>da</strong> insanlk için durma<strong>da</strong>n çalr,<br />
özveride bulunur ve çou zaman <strong>da</strong> ha<strong>ya</strong>ttayken<br />
toplum<strong>da</strong> hak ettii itibar görmez, hatta alay<br />
konusu edilir? <strong>Bilim</strong> insanl bir <strong>ya</strong>am biçimidir.<br />
Her eyden önce bilim insan kendini am,<br />
evrensellemi kiidir. Kendine has bir <strong>ya</strong>amsal<br />
disiplini olan, herkesten fazla toplumsal<br />
sorumluluk ta<strong>ya</strong>n kiidir. Ülke ve bölge<br />
snrlarn aan, yeryüzünün her noktasn<strong>da</strong><br />
mey<strong>da</strong>na gelen olaylarn kendisini de<br />
ilgilendirdiini düünen kiidir. Dili ve dini<br />
evrenseldir. Snrlar evrenin snrlar ile<br />
ölçülmektedir. <strong>Bilim</strong> insan hipotezini kurarken<br />
ve<strong>ya</strong> sonuçlarn açklarken kendi dün<strong>ya</strong> görüleri<br />
dorultusun<strong>da</strong> hareket edemez, hissi <strong>da</strong>vranamaz.<br />
Bulgular ve<strong>ya</strong> bilimsel gerçekler, üzerine titredii<br />
herhangi bir konu<strong>da</strong> kendisine ters geliyor diye<br />
çalmamazlk edemez ve bulgularn gizleyemez.<br />
Hepimizin bildii Galileo, bilim insanlarna çok<br />
güzel bir örnektir; bu deerli bilim insan ‘Yine de<br />
dün<strong>ya</strong> dönüyor’ derken varolan doal gerçei,<br />
ölümü pahasna <strong>da</strong> olsa bilimsel ahlaka <strong>ya</strong>kr bir<br />
ekilde açklamay bir görev bilmitir.<br />
<strong>Bilim</strong> a<strong>da</strong>m kimdir <strong>ya</strong> <strong>da</strong> kimler bilim a<strong>da</strong>m<br />
olabilir? En ksa tanm ile “<strong>Bilim</strong>le uraan<br />
kiidir.” AnaBritanica adl ansiklopedide ise öyle<br />
tanmlanmaktadr bilim a<strong>da</strong>m; “Nesnel dün<strong>ya</strong><strong>ya</strong> ve<br />
bu dün<strong>ya</strong><strong>da</strong> varolan olgulara ilikin tarafsz gözlem ve<br />
sistematik deneye <strong>da</strong><strong>ya</strong>l ve genel dorulara, temel<br />
<strong>ya</strong>salara ulamay hedefleyen zihinsel etkinliklerin ortak<br />
ad.” Bu durum<strong>da</strong>, bir dier ifade ile “nesnel<br />
dün<strong>ya</strong><strong>ya</strong> ve bu dün<strong>ya</strong><strong>da</strong> varolan olgulara ilikin<br />
tarafsz gözlem ve sistematik deneye <strong>da</strong><strong>ya</strong>l<br />
çalmalar <strong>ya</strong>pan, genel dorular ve temel <strong>ya</strong>salar<br />
bulmay hedefleyen” herkes bilim a<strong>da</strong>m olabilir.<br />
Pekala bilim a<strong>da</strong>m bir unvan mdr? Varsa<br />
bu unvan kim ve<strong>ya</strong> hangi kurumlar verir? Eer<br />
bu unvan üniversite tarafn<strong>da</strong>n veriliyorsa; her<br />
üniversiteli, uzman ve öretim üyesi <strong>ya</strong> <strong>da</strong><br />
aratrc aratrma görevlisi, doçent, profesör,<br />
bilim a<strong>da</strong>m mdr?<br />
Evet bilim a<strong>da</strong>mlnn bir unvan vardr ve<br />
bu unvan bilimle uraan, toplum ve doa<br />
<strong>ya</strong>rarna çalmalar <strong>ya</strong>pan ve <strong>ya</strong>amn sorun<br />
çözmeye a<strong>da</strong><strong>ya</strong>n toplulua verilen genel bir<br />
ibaredir. “Ben bilim a<strong>da</strong>mym” diye bilim a<strong>da</strong>m<br />
olunmaz. Kiinin bilime katklar toplum ve tarih<br />
tarafn<strong>da</strong>n itibar görürse unvan alr. <strong>Bilim</strong> a<strong>da</strong>m<br />
unvan dendiinde bir sayg, ükran duygusu<br />
sezilmekte ve bilimle uraanlar onore etmek<br />
hedeflenmelidir. Bu balam<strong>da</strong> bir unvan olarak<br />
bilim a<strong>da</strong>ml, Ar-Gör, Yard. Doç., Doç., Prof. gibi<br />
akademik unvanlar<strong>da</strong>n farkl olmak zorun<strong>da</strong>dr.<br />
Doçentlik ve profesörlük gibi kiisel unvanlarn,<br />
<strong>ya</strong>sa ve yönetmeliklerle hangi koullar yerine<br />
getiren kiilere verilecei bellidir. Örnein; mevcut<br />
<strong>ya</strong>sa ile üniversitede iyi bir örenci olmasanz bile<br />
uslu, hocasna ve<strong>ya</strong> yöneticilerine kar sayg<strong>da</strong><br />
kusur etmeyen, biat eden, iyi bir çocuk olarak<br />
‘Aratrma Görevlisi’ alnabilirsiniz. Sonra hocann<br />
her dediini yerine getirerek hocann ölç dediini<br />
ölçerek, tart dediini tartarak doktoranz<br />
tamamla<strong>ya</strong>bilirsiniz. Hocann <strong>ya</strong>ynlarnn <strong>ya</strong>nna<br />
isminizi de <strong>ya</strong>zarak <strong>ya</strong>yn saysna sahip<br />
olabilirsiniz. Hasbel kader dil snavn<strong>da</strong>n<br />
geçerseniz önce Doçent, be yl sonra <strong>da</strong> Profesör<br />
olursunuz. Maalesef bu durum<strong>da</strong> olan saysz<br />
akademisyen saylabilir. Tabii aldnz Doç. ve<strong>ya</strong><br />
Prof. gibi kiisel unvanlar ile bilim a<strong>da</strong>ml gibi<br />
toplumsal ve onursal unvanlarn fark olmas<br />
gerekir. Çünkü akademik unvan verilir, ancak<br />
bilim unvan alnr.<br />
Sonra bilim a<strong>da</strong>ml sadece<br />
akademisyenlerin tekelinde midir? Üniversitede<br />
sadece ders veren, birkaç uluslararas makale<br />
<strong>ya</strong>zan, bu sayede doçent, profesör olan bir kii<br />
midir bilim a<strong>da</strong>m? Örnein bir ecza çra bilim<br />
a<strong>da</strong>m olabilir mi?<br />
P i V O L K A, Yl: 3 Say: 12, Sayfa: 12
Tabii ki bilim a<strong>da</strong>ml sadece<br />
akademisyenlerin, üniversite mensuplarnn<br />
tekelinde deildir ve olamaz <strong>da</strong>. Ancak formel<br />
olarak öretim üyesi, aratrc, uzman olmak<br />
bilim a<strong>da</strong>m olmak için yeterli deildir. Çünkü<br />
geçmite buna benzer unvansz kiilerin bilime<br />
önemli katklar olmutur. Bunun için okullu ve<strong>ya</strong><br />
diplomal olmalarna <strong>da</strong> gerek yoktur. Ancak okul<br />
bu iin kapsn açmaktadr. Dier taraftan<br />
profesör mertebesine ulap <strong>da</strong> ciddi hiçbir <strong>ya</strong>yn<br />
olma<strong>ya</strong>n birçok akademisyen bulunmaktadr.<br />
Ancak akademi, bilimsel disiplini iledii ve<br />
metodolojik olarak ola<strong>ya</strong> <strong>ya</strong>klalmasn salad<br />
için o çat altn<strong>da</strong> toplanlmas çok doaldr. <strong>Bilim</strong><br />
kurulularnn ve<strong>ya</strong> bilim a<strong>da</strong>mlarnn, bilimsel<br />
disiplin içinde temelde iddialarnn bilimsel<br />
yöntemle orta<strong>ya</strong> konmas ve bulgularnn ve<br />
savlarnn bilimsel süreçten ve süzgeçten<br />
geçirilmesi gerekir. Bu sürecin herkes tarafn<strong>da</strong>n<br />
tekrarlanabilir olmas birinci arttr. ddia<br />
sahiplerinin “Ben <strong>ya</strong>ptm oldu, o zaman olmutur”<br />
benzeri savunular, bilim kurulularnn kabul<br />
etmedii bir olgu olduu için bilimin akademi<br />
tekelinde olmas gerekir. Tasang, “Bir bilgin<br />
anlayl ve sabrl olmaldr. Çünkü onun yükü ar ve<br />
yolu uzundur” diyor. Ne büyük ders deil mi?<br />
Bir <strong>ya</strong>am biçimi olarak bilim a<strong>da</strong>ml, her<br />
eyden önce yetikin birey <strong>da</strong>vran ile hogörülü,<br />
alçak gönüllü, kendini denetleyebilen, sabrl ve<br />
paylamc <strong>ya</strong>ps ile tezlerine kar <strong>ya</strong>plan bütün<br />
eletirilerden ders çkaran ve bildikleri ile deil<br />
bilmedikleri ile kendisini öz eletiriye alan bir<br />
kiiliktir. Bu balam<strong>da</strong> bilim a<strong>da</strong>m kör inatç<br />
deil, <strong>da</strong>ha çok olaylar tanma<strong>ya</strong> çalan, aklna ve<br />
diline geldii gibi konuan deil, olay akl<br />
süzgecinden geçiren kiidir. <strong>Bilim</strong> a<strong>da</strong>m bilimsel<br />
olaylar deerlendirirken sokak az ile laubali bir<br />
ekilde düüncelerini kar<strong>ya</strong> benimsetmeye<br />
kalkmaz. <strong>Bilim</strong> insan ayn zaman<strong>da</strong> hümanist<br />
kiiliklidir. Asln<strong>da</strong> bunlar akademik terbiyenin<br />
ölçütleridir. Akademik terbiyenin olumas için<br />
mutlaka meslee yeni bala<strong>ya</strong>n kiinin tam bir<br />
üniversite ortamn<strong>da</strong>ki farkllklar teneffüs etmesi<br />
gerekir. Bunun için mutlaka genç öretim<br />
üyelerinin yurtdn ve üniversitelerdeki<br />
farkllklar görmesi gerekir.<br />
Pekala bilim a<strong>da</strong>m salt çann ve toplumun<br />
sorunlar <strong>ya</strong>nn<strong>da</strong>, doann <strong>ya</strong>salarn tanmak ve<br />
çözüm bekleyen problemlerle boumak zorun<strong>da</strong><br />
mdr? Yoksa bir kez akademik unvan aldktan<br />
sonra, politika<strong>ya</strong> soyunmann sçrama tahtas<br />
olarak görülen bölüm bakan, dekan, rektörlüe<br />
soyunmay yelemek; kartvizitine ve<strong>ya</strong> CV’sine<br />
“Benim u özelliklerim var” diye <strong>ya</strong>zdrabilmek<br />
uruna her eyi göze alabilmek midir bilim<br />
a<strong>da</strong>ml? Hangisi acaba? <strong>Bilim</strong> a<strong>da</strong>mlnn<br />
çana, sos<strong>ya</strong>l, kültürel ve toplumsal sorumluluu<br />
var mdr ve<strong>ya</strong> olmal m? Tabii bilim insan çana<br />
ve topluma kar sorumludur ve bilimden ve<br />
doa<strong>da</strong>n <strong>ya</strong>na taraf olmak zorun<strong>da</strong>dr.<br />
yi / Kötü, Namuslu / Namussuz <strong>Bilim</strong> A<strong>da</strong>m<br />
Olur Mu? Olabiliyorsa Bunun Ölçütleri<br />
Nelerdir?<br />
Bu tabii kiinin kendi deer <strong>ya</strong>rglar ile ilgili<br />
olsa gerek. yi bilim a<strong>da</strong>mnn önce çalmalar ve<br />
etik deer <strong>ya</strong>rglar ile kendisini kantlamas<br />
gerekir. Tabii doa<strong>da</strong>n <strong>ya</strong>na, insan<strong>da</strong>n <strong>ya</strong>na her<br />
bilim insan namuslu ve dürüst olmak zorun<strong>da</strong>dr.<br />
Bu soru<strong>ya</strong> Prof. Dr. Ahmet nam<br />
Cumhuriyet <strong>Bilim</strong> Teknik dergisinin 6/12/2003<br />
tarihli 872. saysn<strong>da</strong>ki ‘Gönülden <strong>Bilim</strong>e’ adl<br />
köesinde bakn ne diyor: “’<strong>Bilim</strong> insan kimdir?’<br />
sorusuna <strong>ya</strong>nt ararken, kiilik özelliklerinin deil,<br />
bilim insan karakterinin ardn<strong>da</strong>ym. Kiilik özellikleri;<br />
sinirli, sabrsz, içe dönük <strong>ya</strong> <strong>da</strong> <strong>da</strong> dönük... diye<br />
nitelendirebileceimiz psikolojik özelliklerdir. <strong>Bilim</strong><br />
insan karakteri diye nitelendirdiim; elbette ki<br />
psikolojik özelliklerden bamsz olma<strong>ya</strong>n, bilimsel<br />
aratrma alann<strong>da</strong> <strong>ya</strong>yor olmann getirdii karakter<br />
özellikleridir, bilim <strong>ya</strong>pan insann, bilim insan olarak<br />
tad, tamas gereken özelliklerdir.”<br />
nam, bilim insannn temel karakterinin<br />
dürüstlük olduunu belirtiyor. öyle ki; kendine<br />
ve aratrd alana, alanyla ilgili aratrmalara<br />
kar dürüstlük. Bu dürüstlük, gerçee duyulan<br />
sayg<strong>da</strong>n gelir. Bu sayg en azn<strong>da</strong>n be öeden<br />
oluur:<br />
a) Gerçeklii anlama, örenme, aratrma<br />
du<strong>ya</strong>rll. Sürekli gözlemlerle, yeni bilgiler edinme<br />
çabas.<br />
b) Yeni verilerle, yeni örenilenlerle eski<br />
bilgilerimizin karlatrlmas. Özeletiri. Kendimizle<br />
ve gerçeklerle yüzleebilme.<br />
c) Aratrma <strong>ya</strong>ptmz alanlar<strong>da</strong> farkl<br />
görülere açk olma.<br />
d) Görülerimizi içtenlikle, açkça dile getirme.<br />
e) Sürekli olarak kendimizi tazeleme.<br />
Bu sayg; bilim insannn kendine, <strong>ya</strong>pt ie,<br />
bilime, insana saygsdr.<br />
Mevla’na gibi topraktan elmas arar gibi ilim<br />
irfan ara<strong>ya</strong>n bilgin, bilim insann öyle<br />
tanmlamaktadr: “Nice bilgin var ki gerçek bilgiden,<br />
gerçek irfan<strong>da</strong>n nasipleri yoktur. Bu çeit bilgin, bilgi<br />
hafzdr, bilgi sevgilisi deil.”<br />
<strong>Bilim</strong> nsan Evrensel Olma Durumun<strong>da</strong>dr<br />
<strong>Bilim</strong>in bu evrensel ilkelerini yerine<br />
getirecek olan tabii ki insandr. Yukar<strong>da</strong><br />
belirtildii üzere bilimsel aratrmalarn sistematik<br />
olarak yürütülüp sonuçlandrlmasn<strong>da</strong> bilim<br />
insannn çok büyük sorumluluu bulunmaktadr.<br />
<strong>Bilim</strong> insan <strong>da</strong> toplum içerisinde <strong>ya</strong>ad için,<br />
toplumla birlikte olmas gereken durumlar<strong>da</strong><br />
kendi iradesi dn<strong>da</strong> zorunlu birtakm ilikiler<br />
çerçevesinde üretim sürecine girmek ve toplumun<br />
ortak kültürünü paylamak zorun<strong>da</strong>dr. Bura<strong>da</strong>ki<br />
bilim insannn kendi toplumsal dinamii<br />
içerisinde bir ulusal ve<strong>ya</strong> toplumsal kültürü<br />
vardr, bunlar<strong>da</strong> ise <strong>da</strong><strong>ya</strong>nd snfn kimlii ve<br />
kültürü ar basmaktadr. Bu yönüyle bilim insan<br />
bir kiilik ve kimlik tamaktadr. Bir de bilim<br />
P i V O L K A, Yl: 3 Say: 12, Sayfa: 13
insannn baka bir kimlii ve<strong>ya</strong> kültürü vardr ki<br />
o <strong>da</strong> evrensel kimliidir. Bu balam<strong>da</strong> Voltaire<br />
bilim insann öyle tanmlyor: “Gerçei ara<strong>ya</strong>nlar<br />
bütün insanln mal olur”.<br />
<strong>Bilim</strong> nsan Gerçei Aramakla Yükümlüdür<br />
<strong>Bilim</strong>sel düünce <strong>ya</strong>ps kazanm bir kimse,<br />
her eyden önce gerçekçi bir <strong>ya</strong>p<strong>ya</strong> sahiptir.<br />
Olaylara saygldr ve her olayn bir nedenden<br />
kaynaklandn bilir. Cemal Yldrm’a göre bilim<br />
insan, <strong>ya</strong>rglamalarn<strong>da</strong> tutarl ve ihti<strong>ya</strong>tl<br />
olmasn bilir, olay ve olgulara <strong>da</strong><strong>ya</strong>nma<strong>ya</strong>n<br />
genellemelerden kaçnr, dogmatik inançlara<br />
sapmaz.<br />
<strong>Bilim</strong> bir sistematik örenme ve aratrma<br />
sanat olduuna göre, bilim insanl ahlak<br />
doutan deildir; eitim ile kazanlacak bir<br />
olgudur. <strong>Bilim</strong> insannn en önemli özelliklerinden<br />
biri de onun ahlaki ha<strong>ya</strong>tdr. <strong>Bilim</strong> insannn<br />
ahlaksal ha<strong>ya</strong>t, sürekli bir aray heyecandr,<br />
çkara <strong>da</strong><strong>ya</strong>nma<strong>ya</strong>n bir özlemle didinen saf ve<br />
onurlu bir ha<strong>ya</strong>ttr. Sürekli doruyu aramak,<br />
bulgular çarptmamak, okumadn okumu gibi<br />
ve bulmad sonucu bulmu gibi göstermemek,<br />
bakalarnn düüncelerini kendi görüüymü gibi<br />
sahiplenmemek gibi erdemlere sahiptir. <strong>Bilim</strong><br />
insannn ahlaksal ha<strong>ya</strong>t para<strong>ya</strong>, üne ve otoriteye<br />
önem vermeyen, fakat gerçekleri bulma atei ile<br />
çrpnan bir ha<strong>ya</strong>ttr. Bu anlam<strong>da</strong> bilim a<strong>da</strong>m,<br />
bilimi ve bilgisi ile, ölümünden sonra <strong>da</strong> <strong>ya</strong>ratt<br />
etkileri <strong>ya</strong>a<strong>ya</strong>ca için kutsal bir görev<br />
üstlenmektedir. Bu balam<strong>da</strong> bilime ve bilgiye<br />
olan sayg, bilim a<strong>da</strong>mna sayg<strong>ya</strong> dönümütür.<br />
Türkiye <strong>Bilim</strong>ler Akademisi TÜBA’nn<br />
14/04/2001 tarihli duyurusun<strong>da</strong>, ‘<strong>Bilim</strong> nsan ve<br />
Akademik Etkinliklerde Etik’ balkl bölümde<br />
bilim insan öyle tarif edilmektedir: “<strong>Bilim</strong> insan,<br />
akademik <strong>ya</strong>amnn bütün evrelerinde ve öretim,<br />
yönetim ve akademik deerlendirmelere ilikin<br />
görevlerde bilimsel li<strong>ya</strong>kati temel ölçüt olarak kabul<br />
eder; temel etik kurallarnn dna çkmaz ve bu<br />
kurallarn dna çklmasna göz yummaz. Eitimin<br />
eksik verilmesi, kop<strong>ya</strong>clk, akademik ilerleme ve ödül<br />
jürilerinde bilimsel li<strong>ya</strong>kat ölçütlerinin dna çkmak,<br />
kiileri kayrmak ve benzer <strong>da</strong>vranlar kabul edilemez.”<br />
<strong>Bilim</strong> insan ahlaki deerleri yüksek olan<br />
kiidir. <strong>Bilim</strong> insan olaylar ve olgular olduu<br />
gibi kabul eden, gerçee saygl kiidir. Esen<br />
rüzgarn yönüne ve<strong>ya</strong> gücüne göre fikir deitiren<br />
ve<strong>ya</strong> anlayn güçlü olana göre belirleyen kii<br />
deildir. Kendinden zayf ezmeyen ve kendinden<br />
güçlünün önünde diz çökmeyen, salkl, iç<br />
gelimesini tamamlam, olgun <strong>ya</strong>psyla insan<br />
insan olarak gören ve insan olduu için sayg<br />
du<strong>ya</strong>n ahlakl ve erdemli kiidir. <strong>Bilim</strong> insan<br />
kibir, haset, kskançlk, kendini beenmilik gibi<br />
insani zayflklarn çoktan geride brakm ve<br />
kendini am kiidir. Anadolu’<strong>da</strong>ki halk deyii ile<br />
“kemale ermi” bir kiilii vardr. Bu yönüyle<br />
bilim insan kendini ve <strong>da</strong>r çevresini am kiidir.<br />
<strong>Bilim</strong> insan “ben” merkezli deil, “biz” merkezli,<br />
paylamc kiilie sahiptir. Makam ve mevki<br />
peinde koan deil, toplumun mutluluu için<br />
bilgi üreten kiidir. Öretim üyesi; bilimsel<br />
bakm<strong>da</strong>n kendisine hedef olarak seçtii konu<strong>da</strong><br />
sorun çözmeye kendisini a<strong>da</strong>m, duruu olan,<br />
yetikin, belirli bir felsefi bak açs olan ve<br />
örendiklerini ve bulgularn örencileri ile<br />
paylaan kiidir. <strong>Bilim</strong> a<strong>da</strong>m, “Üst makamlar<strong>da</strong>n<br />
bir zorlama gelirse <strong>ya</strong>parm, gelmese srt üstü<br />
<strong>ya</strong>tarm.” anlay ile hareket eden bir teknisyen<br />
ve<strong>ya</strong> memur deildir. Bacon, “Bilgiyi, baka<br />
kimseler üzerinde üstünlük salama, kar ve öhret <strong>ya</strong> <strong>da</strong><br />
bunun gibi aalk eyler için deil; <strong>ya</strong>am<strong>da</strong> on<strong>da</strong>n<br />
<strong>ya</strong>rarlanmak ve kullanmak için ara.” diyor.<br />
<strong>Bilim</strong> A<strong>da</strong>m Bulgularn Halkla Paylamak<br />
Durumun<strong>da</strong>dr<br />
<strong>Bilim</strong> ile uraan kii kendisini halktan<br />
uzak tutmamaldr. Çou bilim insan kendini izole<br />
ederek, kullandklar teknik ve teknolojinin<br />
arkasn<strong>da</strong> durarak, kendi <strong>ya</strong>ptklar karsn<strong>da</strong><br />
insanlarn hayret ve aknlk gösterilerini kendileri<br />
için bir gurur ve üstünlük kayna olarak<br />
görmektedirler. Her eyden önce bilim insan,<br />
bilimini halka indirgemeli ve herkesin anla<strong>ya</strong>bildii<br />
dille kitlelere sunum yollarn aramaldr.<br />
Sokrates, tüm <strong>ya</strong>amn, bilmek ve doru<strong>ya</strong><br />
ulamak için harcamtr. Aristoteles, “Bütün insanlar<br />
<strong>ya</strong>ratllar gerei örenmek ister.” diye balar ünlü<br />
‘Metafizik’ adl eserine. Böylece bilim insan her ne<br />
koul altn<strong>da</strong> olursa olsun doru söyleyen biri<br />
olmal, aratrma sonuçlar ne ise onu kamuoyuna<br />
açklamaldr.<br />
<strong>Bilim</strong> <strong>ya</strong>pan kii bilimsel çalmalarn<strong>da</strong><br />
hiçbir maddi kazanç ve çkar gütmeksizin bilim<br />
<strong>ya</strong>pmaldr. <strong>Bilim</strong> insan gerek bilimsel<br />
çalmalarn<strong>da</strong> ve gerekse toplumsal ilikilerinde,<br />
maddi kazanç salanacak diye urasn<strong>da</strong> ve<br />
ilikilerinde para ve benzeri küçük deer <strong>ya</strong>rglarna<br />
tenezzül etmez. <strong>Bilim</strong> insan için bir bilinmeyenin<br />
bilinir hale getirilmesinin, toplumun problemlerine<br />
çözüm bulunmasnn ve bir canlnn cann<br />
kurtarmann verdii haz, maddi hazla<br />
karlatrlama<strong>ya</strong>cak bir duygudur.<br />
Aratrmacnn tarihsel ve toplumsal bir<br />
sorumluluu vardr. Yapt her aratrma kendi<br />
snrlarn aan nitelikte olduun<strong>da</strong>n, bilim insan,<br />
çana ve dün<strong>ya</strong><strong>ya</strong> kar sorumlu olan kiidir. Bu<br />
nedenle bilim insan <strong>ya</strong>pt aratrmann<br />
sorumluluunu tamaldr. Sorumluluklar salt<br />
laboratuvar<strong>da</strong> ve kütüphane kaplarnn ardn<strong>da</strong><br />
kalmamaldr, zaman zaman toplumu kendi bilgi ve<br />
birikimi ile aydnlatmaldr. <strong>Bilim</strong> insan,<br />
örencilerini, bilimi ve geni bilgi birikimi ile<br />
aydnlatr ve ayn zaman<strong>da</strong> topluma bilim hizmeti<br />
sunmakla kendini sorumlu hisseder. <strong>Bilim</strong> insan<br />
bilim kavramn eitim sistemine iyice ilemelidir,<br />
kendi konusunu bilimsel verilerle nasl ilediini<br />
pratii ile örencilerine anlatmaldr ve<br />
göstermelidir. Aydnlanma ile birlikte sorgulama<br />
sanat gelimi, bunun sonucu olarak bilim ve<br />
P i V O L K A, Yl: 3 Say: 12, Sayfa: 14
ilimsel aratrma faaliyetleri ilerlemitir. Prof. Dr.<br />
Erol Manisal; “<strong>Bilim</strong> insan, kendisini salt teorik<br />
çalmalar<strong>da</strong>n sorumlu tutmamal, zaman zaman kendi<br />
bilimini topluma açklamaldr, zaman zaman <strong>da</strong> popüler<br />
alanlar<strong>da</strong> <strong>da</strong> <strong>ya</strong>zlar <strong>ya</strong>zmaldr.” diyor. <strong>Bilim</strong> insan bu<br />
balam<strong>da</strong> iletiim araçlar ile makale ve kitap <strong>ya</strong>zar,<br />
halka konferans verir, televizyon ve radyo<strong>da</strong><br />
sorumluluk bilinci içerisinde toplumu aydnlatma<strong>ya</strong><br />
çalr. Bildiimiz birçok bilim a<strong>da</strong>m, örnein<br />
Albert Einstein ve Bertrand Russell, çou zaman<br />
toplumsal konular<strong>da</strong> <strong>ya</strong>zlar <strong>ya</strong>zmlardr. <strong>Bilim</strong><br />
insan doas gerei geni bir tarih bilinci ve güçlü<br />
felsefi ve di<strong>ya</strong>lektik bilgisi <strong>ya</strong>rdm ile olay ve<br />
olular <strong>da</strong>ha erken görür ve sorumluluu gereince<br />
de zamann<strong>da</strong> açklamak zorun<strong>da</strong>dr. Yakn<br />
geçmite <strong>ya</strong>anan deprem olayn<strong>da</strong>, ilgili bilim<br />
insanlarnn tutumlar konu<strong>ya</strong> verilecek en güzel<br />
örneklerden biridir.<br />
<strong>Bilim</strong> nsan Tüm nsanla ve Doa<strong>ya</strong> Kar<br />
Sorumludur<br />
<strong>Bilim</strong> insan, çalmalarnn evrensel<br />
nitelikte olmas nedeniyle kendisi de evrensel<br />
düünmek zorun<strong>da</strong>dr. <strong>Bilim</strong> insan bu nedenle her<br />
türlü <strong>da</strong>r görülülükten syrlp din, dil, rk ayrm<br />
<strong>ya</strong>pma<strong>da</strong>n <strong>ya</strong>pt aratrmay dün<strong>ya</strong>nn her insan<br />
ile bölümede evrensel olmak zorun<strong>da</strong>dr. Bilindii<br />
üzere eskiden büyük bilimsel bulular tek tek bilim<br />
a<strong>da</strong>mlarnn bulular ile oluyordu, ancak<br />
günümüzde artk bulular farkl disiplinlerdeki<br />
bilim insanlarnn oluturduu ekipler tarafn<strong>da</strong>n<br />
<strong>ya</strong>plmaktadr. Bu yolla geni bilgi birikimi ayn<br />
pota<strong>da</strong> deerlendirilerek olaylar ve olgular<br />
arasn<strong>da</strong>ki ilikiler <strong>da</strong>ha iyi anlalma<strong>ya</strong><br />
balanmtr. Bu nedenle bilim insan kendi<br />
çevresindeki dier disiplinlerdeki bilim insanlar ile<br />
balant kurmal ve onlarla sürekli bir iliki<br />
içerisinde olmaldr. Toplumun bilim insanlarna<br />
yükledii onurlu sorumluluk <strong>da</strong>vran gerei, bilim<br />
a<strong>da</strong>m ülke ve dün<strong>ya</strong> sorunlarna kaygsz kalamaz;<br />
tam tersine çana ve toplumuna kar sorumlu kii<br />
olarak insan<strong>da</strong>n ve doa<strong>da</strong>n <strong>ya</strong>na tavr almak<br />
zorun<strong>da</strong>dr. Evrenselliinden kaynaklansa gerek,<br />
bilim insan baka <strong>ya</strong>am biçimlerini <strong>da</strong>ha iyi<br />
anlad için çevresindeki insanlar <strong>da</strong>ha iyi anlar,<br />
kiileri olduu gibi kabul eder ve onlara <strong>ya</strong>rdm<br />
elini uzatmakta tereddüt etmez ve gecikmez. <strong>Bilim</strong><br />
insan öngörülü kiidir. Öngörüsü olama<strong>ya</strong>n bir<br />
kiinin doay ve doann <strong>ya</strong>salarn görmesi,<br />
ora<strong>da</strong>n bir eyler çkarmas mümkün deildir.<br />
Öngörülü bilim insan <strong>ya</strong>psna, ancak özerk ve<br />
özgür ortam<strong>da</strong> bilim felsefesi bak açs kazanarak<br />
ulalabilir.<br />
<strong>Bilim</strong> nsan Eletiriye Açktr<br />
<strong>Bilim</strong> ile uraan kii eletiri ve özeletiriye<br />
açk olmaldr. <strong>Bilim</strong> insan bata kendi çalmalar<br />
olmak üzere, olaylar ve olgular tarafsz, nesnel bir<br />
ekilde inceleyebilen, aratrabilen ve sorgula<strong>ya</strong>n<br />
kiidir. <strong>Bilim</strong> insan her türlü eletiriye açk olduu<br />
gibi, kendi kendini de eletiren ve<strong>ya</strong> özeletiri <strong>ya</strong>pan<br />
erdemli insandr. <strong>Bilim</strong> insan aratrma öncesi ve<br />
sonras bütün ayrntlar en ince noktasna ka<strong>da</strong>r<br />
aratran ve sorgula<strong>ya</strong>n kiidir. Sokrates’in belirttii<br />
“Aratrlmam ve eletirilmemi bir <strong>ya</strong>am,<br />
<strong>ya</strong>anma<strong>ya</strong> demez.” özdeyii ile bir bilim a<strong>da</strong>m<br />
için <strong>ya</strong>am her yönü ile kritize edilmelidir.<br />
<strong>Bilim</strong> insan aratrma sonuçlarn<br />
deerlendirirken <strong>ya</strong>plm <strong>ya</strong>nllar ve <strong>ya</strong>nlglar<br />
açk ve net olarak belirterek, özeletiri <strong>ya</strong>parak<br />
kamuoyuna duyuran kiidir. Özeletiri <strong>ya</strong>pmak<br />
bilim insann küçük düürmez, aksine zenginletirir<br />
ve <strong>da</strong>ha saygn klar. ‘Erdemli kii önce kendini<br />
<strong>ya</strong>rglamasn bilen kiidir.’ özdeyii bilim insan<br />
için çok yerinde bir deyitir. <strong>Bilim</strong> insan kendi<br />
ürettii bilginin, <strong>ya</strong>pt aratrmann<br />
sorumluluunu ta<strong>ya</strong>n kii olmas nedeniyle,<br />
ürettii bilginin ve aratrmalarnn muhatab olan<br />
kiidir. Evrensel olmas ve uluslararas düzeyde<br />
<strong>ya</strong>yn <strong>ya</strong>pmasn<strong>da</strong>n doan durum<strong>da</strong>n dolay,<br />
herhangi bir ulusun aratrclarnn eletirisine de<br />
açk olan kiidir.<br />
<strong>Bilim</strong> nsan Gerçei Söyleme Cesaretindedir<br />
<strong>Bilim</strong> insan her eyden evvel gerçei<br />
söyleme cesaretine sahip olmaldr ve bilim d<br />
görülere kar taviz vermemelidir. Tavizin verildii<br />
yerde gerçek anlam<strong>da</strong> bilimden bahsetmek<br />
mümkün deildir. <strong>Bilim</strong> insan tarafsz, bamsz<br />
karar verebilen, gerektiinde düüncelerinin mevcut<br />
anlayla ba<strong>da</strong>p ba<strong>da</strong>madna bakmakszn<br />
onlar açk, net ve özgürce ifade eden kiidir.<br />
Galileo, dün<strong>ya</strong>nn evrenin merkezi olmadn<br />
açklad zaman, o günkü yönetim ile ters<br />
dümütü. Çünkü o zamanki yönetim, yetkileri<br />
tanr<strong>da</strong>n aldn ileri sürüyordu ve dün<strong>ya</strong>nn<br />
evrenin merkezi olduu resmi olarak kabul<br />
görmütü. Kiisel amaçlar, <strong>ya</strong>saklar, ideoloji ve<strong>ya</strong><br />
inanç uruna varolan gerçek olgularn ifadesi<br />
engelleniyorsa, bilim insan bu engellemelere kar<br />
tavizkar olmamal ve sessiz kalmamaldr. Barbusse,<br />
“Gerçei söyleyenler hiçbir zaman susmak zorun<strong>da</strong><br />
deildir.” diyor. Moliere ise, “Susan bir bilgin, bir<br />
kelime söylemeyen aptal<strong>da</strong>n farkszdr.” diyor.<br />
<strong>Bilim</strong> a<strong>da</strong>m ilkeli ve dürüst <strong>ya</strong>ps ile doru<br />
bildiini basit güç o<strong>da</strong>klarnn etkisinde kalma<strong>da</strong>n;<br />
statü, unvan, an-öhret ve makam peinde<br />
koma<strong>da</strong>n; korkma<strong>da</strong>n açkla<strong>ya</strong>bilmelidir. Eer<br />
bilim insan olay karsn<strong>da</strong> bilimden <strong>ya</strong>na tavrn<br />
koymuyorsa, bura<strong>da</strong> onun bilim insanln<strong>da</strong>n<br />
bahsetmek mümkün deildir. <strong>Bilim</strong> insan,<br />
bilimden <strong>ya</strong>na tarafl insandr. Çana ve insanla<br />
kar sorumludur. Isaac Newton, bilim a<strong>da</strong>mnn<br />
cesaret örneini öyle açklamaktadr: “Biz bilim<br />
a<strong>da</strong>mlar kumsal<strong>da</strong> çakl talar ara<strong>ya</strong>n çocuklar<br />
gibiyizdir. Eer ben arka<strong>da</strong>larm<strong>da</strong>n biraz <strong>da</strong>ha fazla,<br />
biraz <strong>da</strong>ha renkli topla<strong>ya</strong>bildiysem, bunun nedeni<br />
dizlerime ka<strong>da</strong>r su<strong>ya</strong> girmeye cesaret edebilmi<br />
olmamdr.”<br />
P i V O L K A, Yl: 3 Say: 12, Sayfa: 15
Peki <strong>Bilim</strong> nsan Kim Deildir?<br />
Soruyu bir de tersinden sorarsak, bilim insan<br />
kim deildir? <strong>Bilim</strong> insan Bertrand Russell’n<br />
belirttii gibi ‘Ben varsam her ey iyi, ben yoksam<br />
kötü’ diyen, ben merkezli, açgözlü, çkar için kural<br />
tanma<strong>ya</strong>n ve amaca ulama<strong>da</strong> her türlü yol<br />
mubahtr diyen kii hiç deildir. Uzun vadeli<br />
kamunun ortak çkarlarn küçük çkarlar için<br />
kullanan (an, öhret, makam ve unvan için genelin<br />
çkarn çineyen), bilim a<strong>da</strong>m deildir. <strong>Bilim</strong><br />
a<strong>da</strong>m görev a<strong>da</strong>m hiç deildir.<br />
Yalnzca teksirdeki dersi anlatan, evden<br />
üniversiteye mekik doku<strong>ya</strong>n, kurumu salt iyeri gibi<br />
gören kii hiç deildir. <strong>Bilim</strong> insan ne salt<br />
öretmendir ne de teknisyendir, ne bakasnn kulu<br />
kölesi, ne de efendisidir. <strong>Bilim</strong> insan bakasnn<br />
ders kitabn<strong>da</strong>n çeviri <strong>ya</strong>parak ders veren deil,<br />
birikimini ve tecrübesini dün<strong>ya</strong> bilimi ile<br />
bütünletirerek anlatan kiidir. Bakasnn literatürü<br />
ile deil, kendi düünce sistemi içerisine geçirdii<br />
dorular örencileri ile paylaan kiidir.<br />
<strong>Bilim</strong>sel Etkinlik Bir Yaam Biçimidir<br />
Bura<strong>ya</strong> ka<strong>da</strong>r ifade edilmeye çallan<br />
niteliklerinden dolay bilim insan seçkin ve özel bir<br />
kiidir. Seçkinlik ve özel olmak, bir baka insan<strong>da</strong>n<br />
farkl olmak, ona bir kiilik ve evrensellik<br />
kazandrmaktadr. Yukar<strong>da</strong> <strong>da</strong> anlatlma<strong>ya</strong><br />
çalld gibi, bilim ha<strong>ya</strong>t ve bilim insanl bir<br />
<strong>ya</strong>am biçimidir. <strong>Bilim</strong> insannn ura alann<strong>da</strong>ki<br />
<strong>ya</strong>am yolu, kimse tarafn<strong>da</strong>n ta dikeni ayklanm<br />
bir yol deildir. <strong>Bilim</strong> insan kendi yolunu kendisi<br />
oluturmak zorun<strong>da</strong>dr. Bu <strong>ya</strong>am biçimi, zor ama<br />
zevkli bir <strong>ya</strong>amdr. Bizler istesek de istemesek de,<br />
bizler olsak <strong>da</strong> olmasak <strong>da</strong> dün<strong>ya</strong> kendi ekseninde<br />
kendi kurallarna göre dönmeye devam edecektir.<br />
Ancak bir gerçek var ki o <strong>da</strong>: Bu dün<strong>ya</strong> bizim gibi<br />
bilim, sanat <strong>ya</strong>panlar tarafn<strong>da</strong>n <strong>da</strong>ha iyi, hatta çok<br />
<strong>da</strong>ha iyi <strong>ya</strong>anlabilir bir dün<strong>ya</strong> olabilecei gibi, çok<br />
kötü de olabilir. Bize düen <strong>ya</strong>amn temel ilkelerini<br />
bilinir, anlalr ve hepimizin salkl geliimi için<br />
kullanlr duruma getirecek çabay salamaktr.<br />
<strong>Bilim</strong> insanlar Atatürk’ün çok önem<br />
verdiim u özdeyiini kanmca beyinlerine iyice<br />
ilemelidirler; “Dün<strong>ya</strong><strong>da</strong> her ey için, medeniyet için,<br />
ha<strong>ya</strong>t için, baar için en hakiki mürit ilimdir, fendir.<br />
<strong>Bilim</strong> ve fenin dn<strong>da</strong> yol gösterici aramak gaflettir,<br />
cahilliktir, sapmadr.” Yine ayn ekilde “Ben, manevi<br />
miras olarak hiçbir ayet, hiçbir dogma, hiçbir donmu<br />
ve kalplam kural brakmyorum. Benim manevi<br />
mirasm bilim ve akldr. Benim, Türk milleti için<br />
<strong>ya</strong>pmak istediklerim ve baarma<strong>ya</strong> çaltklarm<br />
orta<strong>da</strong>dr. Benden sonra beni benimsemek isteyenler, bu<br />
temel eksen üzerine akl ve bilim rehberliini kabul<br />
ederlerse manevi mirasçlarm olurlar.“ Bu ve<strong>ya</strong><br />
benzeri örnekleri, çalarna <strong>da</strong>mgasn vurmu<br />
düün insanlar çeitli vesilelerle belirtmilerdir. Bu<br />
anlam<strong>da</strong> bilim a<strong>da</strong>m akl d, bilim d ve etik<br />
d <strong>ya</strong>am ve uygulamalarn dn<strong>da</strong> sade ve<br />
mütevazdr. Bu balam<strong>da</strong> akademisyenler olarak<br />
her bilim insannn ve aydnn bilimsel sorumluluk<br />
anlay içerisinde <strong>da</strong>vranmasnn ahlaki bir görev<br />
olduu düüncesindeyim. M. Kemal Atatürk’ün<br />
askerler için söyledii “Komutanlar, ahlaken ve ilmen<br />
astlarn<strong>da</strong>n üstün olmaldrlar.” sözünü eitim<br />
kurumlarmz için güncelletirirsek; “Hocalar<br />
örencilerinden bilgi ve etik yönünden <strong>da</strong>ha iyi<br />
donatlm olmak zorun<strong>da</strong>drlar.” Öretim üyesi<br />
ve<strong>ya</strong> bilim insan bulunduu kurum<strong>da</strong> <strong>ya</strong>ratt<br />
beyin frtnas, paylam, hogörüsü ve<br />
isteklendirmesi (güdüleme) ile bir model olmak<br />
zorun<strong>da</strong>dr. Her zaman olduu gibi çalma<br />
gündemimizin en önemli hedefi; bilimi, eletirel<br />
aklcl, bilimsel verilerin sürekli sorgulanmasn,<br />
bilim insannn etik sorumluluunu ve<br />
saygnln ülke gündeminde en önde tutmaktr.<br />
Necati Doru 14/12/2001 tarihli “Merhaba”<br />
köesinde ‘Üniversitelerin Seçilmi Krallar’<br />
balkl <strong>ya</strong>zsn<strong>da</strong>, üniversitelerin ilevini ve<br />
öretim üyelerinin kültür düzeyini askerlerle<br />
k<strong>ya</strong>slamaktadr. Yaz<strong>da</strong> diyor ki: “Askerler,<br />
toplumun gözünde üniversitelerin çok ilerisinde itibar<br />
düzeyi tutturmutur. Harp Akademisi’nden yeni<br />
mezun birinin, ‘üniversitelerin doçentleri düzeyinde<br />
bilgi sahibi olduklar’ profesörlerce de ac bir gerçekle<br />
itiraf ediliyor.” Tabii bunun sorumlusu ve muhatab<br />
kim? Ben kendi ahsma kendimi sorumlu<br />
tutuyorum.<br />
Ülkemiz yüksek öretiminin temel<br />
sorunlarn<strong>da</strong>n biri de nitelikli bilim a<strong>da</strong>m<br />
sorunudur. Sistemin ilememesinin temelinde<br />
akademisyenlik, <strong>ya</strong>ni bilim felsefesi ve bilim<br />
kültürü ve tarihi bilinci yetersiz olan saysz<br />
akademisyenin yönetim ilevi bulunmaktadr.<br />
Umarm ülkemiz, batl anlam<strong>da</strong> akademisyen ve<br />
bilim a<strong>da</strong>m seçimi kriterlerini belirler ve gelecein<br />
bilim insanlar, ülkemizi bilim üreten bir seviyeye<br />
çkarrlar.<br />
* Prof. Dr. brahim Orta tarafn<strong>da</strong>n “Meslee yeni<br />
bala<strong>ya</strong>n genç bilim a<strong>da</strong>mlar için örnek bilim a<strong>da</strong>m<br />
Prof. Dr. Mahmut Sayn’a atfen” <strong>ya</strong>zlan bu <strong>ya</strong>z, ayn<br />
zaman<strong>da</strong> ‘http://turk.internet.com/haber/<br />
<strong>ya</strong>zigoster.php3?<strong>ya</strong>ziid=9235’ adresinde de<br />
<strong>ya</strong>ynlanmaktadr. Sayn Orta’a, <strong>ya</strong>zsn yeniden<br />
<strong>ya</strong>ynlamamza izin verdii için teekkür ederiz.<br />
P i V O L K A, Yl: 3 Say: 12, Sayfa: 16
Change language