Kerbela - Cilt - Cumhuriyet Üniversitesi

Çeşitli Yönleriyle Kerbela • 69
Hz. Ali dönemindeki bu kabileci anlayış, ondan sonra da uzun
yıllar devam etmiş, Kerbelâ sürecinin yaşanmasında da en önemli
etkenlerden birisi olmuştur. Kerbelâ olayında her iki cephede de
belirleyici unsurun Araplar olduğu göz önüne alındığında bu kitlelerin
hareketlerinde kabileciliğin belirleyici olduğu görmemezlikten
gelinemez elbette. Bununla birlikte Kerbelâ sürecindeki gelişmelerin
hepsinin tek sebebi kabilesel faktörler değildir. Ancak kabilecilik
faktörünü dikkate almadan konu ile ilgili sürece dair yapılacak
açıklamaların yetersiz kalacağını düşünüyoruz.
Kerbelâ olayında taraflara bakıldığında zaten olaydaki kabilevî
renk kendinî kolayca gösterecektir. Zira bir tarafta Hz. Hüseyin’in
temsil ettiği Haşimîler, diğer tarafta ise Yezid’in temsil ettiği ve
onların ezelî düşmanları olan Emevîler.
Kerbelâ olayından da açıkça anlaşılacağı üzere Haşim ve
Ümeyye oğulları arasında İslam öncesi dönemde var olan çekişmeler,
İslami dönemde de devam etmiştir. Devam eden bu kavganın en
dramatik sonucu ise Kerbelâ olmuştur.
İslam’ın Mekke döneminde, Mekke’nin fethine kadar Medine
döneminde Ümeyye oğullarının İslam’a karşı muhalif tavır takınması,
Bedir’de Ümeyyeliler’in bazılarının Haşimîlerce öldürülmesi, buna
mukabil Ümeyyeliler’in Hz. Hamza’yı şehit etmeleri, Hz. Ali-
Muaviye mücadelesinden sonra Ümeyyeliler’in iktidara gelmesiyle
birlikte süregelen kavgalar bu iki kabile arasındaki mücadelenin en
açık örnekleridir. 59
Hz. Peygamber döneminde bu iki kabile arasındaki mücadele
dinî bir mücadele iken, Hz. Ali-Muaviye mücadelesiyle birlikte bu
mücadelenin yönü siyasî alana kaymıştır. 60 Siyasî alana kayan bu
kavgadaki kabilevî renklerin en bariz bir şekilde göze çarptığı olay,
Kerbelâ Olayıdır. Kerbelâ olayı sürecinde her iki tarafın mektup ve
söylemlerinde kullandığı kabilevî argümanlar bu hükmümüzü teyit
etmektedir.
Hz. Hüseyin’in, Kerbelâ sürecinde dilinden düşürmediği diğer
bir önemli argüman ise; kendisini sürekli olarak dedesi ve babasının
yolunda yürüyen ve onların davalarını takip ettiren kişi olarak kabul
edip bu şekilde kamuya sunmasıdır. Nitekim, daha Medine’den
Mekke’ye gitmeden önce Yezid’e niçin biat etmeyeceğini kardeşi
Muhammed b. Hanefiyye’ye anlatırken kendisinin Muhammed
59 Sarıçam, s. 10-11.
60 Sarıçam, s. 10-11.