Kerbela - Cilt - Cumhuriyet Üniversitesi

548
• Hakan Coşar
etmiştir. İlk devir İsmâilî düşüncesine göre, gönderilen kitaplar ve şeriatlar
peygamberden peygambere değişmekle birlikte bâtıni özellikler değişmeden
kalmaktadır. Bu sebeple bâtın daima zahirden üstündür; zahir öze ulaşmak
için kırılması gereken bir kabuk mesabesindedir. Bununla birlikte bâtını
kavramak, sâlikin manevî terakkisine ve şeriatın verilerini irfânî hakikatlere
iletecek olan te'vilin şartlarına uygun olarak yerine getirilmesine bağlıdır.
Genellikle harf ve sayıların birtakım sırrî ve manevî özellikler taşıdığı
iddiasına dayanılarak yapılan bâtıni te'viller sonucunda ortaya çıkan irfânî
sistemde bir kozmoloji anlayışı ve kutsal devir tarihi görüşü önemli yer
tutmaktadır.
IV. (X.) yüzyılın başlarından itibaren ise Yeni Eflâtuncu ve sudûrcu
evren anlayışı kendini göstermeye başlamış, sonraları mitolojik unsurlarla
karışık on akıl öğretisinde olduğu gibi daha önceki gnostik öğretilerden
istifade ile oluşturulan bazı kozmolojik sistemler benimsenmiştir. Başta
Helenistik ve özellikle Hermetik dinî felsefe olmak üzere eski kültürlerden
ulaşan gnostik mirastan beslenen İslâm irfânîliği, bir dereceye kadar bu
mirasa göre oluşturmaya çalıştığı bâtın anlayışını hem felsefe, din ve mezhep
hem de Şîa'da olduğu gibi siyaset düzleminde kullanmıştır. İslâm
irfânîliğinin bunu, kendi dinî ve siyasî yapısıyla Hermetizm'in temsil ettiği
kadîm gnostisizmin Tanrı, âlem ve insan arasındaki ilişkiyi açıklayan
doktrinel yapı arasında bir benzerlik kurarak gerçekleştirdiği görülmektedir.
Ayrıca şiiliğin varlık, insan, zaman ve tarih görüşü bir çerçeve durumundaki
nübüvvet-velayet çifte kavramından elde edilmişse de bu çerçeve içinde işlev
gören ana unsur Hermetik kültüre dayanmaktadır.
Sonuç olarak, tebliğimizin başında zikrettiğimiz insan zihniyetlerinden
büyüsel zihniyet ve kapalı tutum, bu zihniyet ve tutumların sonucunda
oluşan karizmatik liderci ve keşifci din anlayışı ile Müslümanların
fethettikleri coğrafyadaki gnostik, hermetik unsurlar ve yeni Müslüman
olanların geçmiş kültür ve inançları; Hz. Ali, Hz. Hüseyin ve Kerbelâyı farklı
bir noktaya taşımıştır. Şüphesiz Kerbelâ insanlık tarihinin şahit olduğu en acı
olaylardan birisidir. Müslümanların bilinçaltına seçilmiş ve transfer edilmiş
bir travma olarak kazınmıştır. Kerbelâ’ya ağlamak ve yeni olmuşçasına
dövünmek yerine, onu doğru okuyup, yeni Kerbelâ’ların önüne geçmek
gerekmektedir. Bunun yolu da, doğru, sağlam ve güvenilebilir bilgiyle,
eleştirel bir akıl ve zihniyetle kendi geleceğimizi inşa etmek için harekete
geçmektir. Mazide yaşayanların asla gelecekleri olmaz. Müslümanlar
Kerbelâ’yı doğru okumayı başaramazlarsa, İslam dünyasının her yeri
Kerbelâ haline gelebilir. Kerbelânın ifade ettiğimiz bir zihniyet ve tutumla