Kerbela - Cilt - Cumhuriyet Üniversitesi

544
• Hakan Coşar
doğmuş, Agathedemon'un öğrencisi olmuş ve birçok şehir kurmuştur. Aynı
zamanda tıp, felsefe, simya, hayvanlar ve zehirli bitkiler hakkında kitaplar
yazmıştır. Bunun, Aristo ile Eflâtun'u şerheden İskenderiye okulu
mensuplarından Hermes el-İskenderî olduğu da rivayet edilir. Efsanesinin
geçtiği kültürlere göre Yemen, Mısır, Bâbil, Harran, Fars gibi değişik
yerlerde doğduğu da rivayet edilir. Tufandan önce veya sonra yaşadığı
konusunda da farklı görüşler vardır.
Hermes'in bizzat kendisine ve onun adıyla anılan ekole nisbet edilen
birtakım yazılı metinler günümüze Grekçe ve Arapça kaynaklar yoluyla
aktarılmıştır. Çağdaş araştırmalar bu eserlerin, M.S. II. ve III. yüzyıllara ait
olduklarını ispatlamıştır. Dinî muhtevaları itibariyle Yeni Pitagorculuk ve
Yeni-Eflatunculuktan etkilenen bu kitaplar ilmî boyutta (özellikle de
astrolojide) Mısır’a ulaşan keldânî bilimlerinden etkilenmiştir.
Sonuç itibariyle Hermes, Helenistik çağda insanların vahiy ihtiyaçlarını
tatmin etmek için kullanılmış müstear ismlerden biridir. Hermetik metinlerin
bolluğu ve yagınlığı da buradan gelmektedir.Hermetik fikirler denilince ya
bağımsız olarak ezoterik, okült, mistik, gnostik, teozofik gibi bilimler
veyahut da bir dinî geleneğin söz konusu bu yönleri anlaşılmaktadır.
Hermetik külliyatta eski Mısır dinî nden, Tevrat'tan, Zerdüştîlik'ten, Stoacı,
Eflâ-tuncu, Yeni Eflâtuncu, Pisagorcu ekollerden ve Gnostisizm'den gelen
birçok motif bulmak mümkündür. Mircea Eliade'-ye göre bu metinler, az bir
İranî tesir dışında tamamıyla Mısır-yahudi senkretizmi örneğidir.
Hermetizm’in Dinî ve Felsefî Muhtevası:
Hermetizm bize gayet sade bir evren tasavvuru sunar. Evrenin
zirvesinde ve sabit yıldızlar semasının üstünde Yüce İlah vardır. Yüce ilah
vasfedilemez. Akılların ve gözlerin idrak edemeyeceği tarzda münezzehtir.
Âlemin tek sahibidir. Onun tam karşısında, kaos ve kötülüğün kaynağı, pislik
ve necasetin meydanı olan belirsiz madde vardır. Dünya seması ve tüm evren
yaratıcı İlah tarafından yaratılmıştır. O bunu Yüce İlah’ın emriyle yapmıştır.
Öte yandan ay yörüngesinin altındaki âlem, tamamen yedi gezegenin ve
yıldızların yörüngelerinin etkisi altındadır. İnsanlar da buna bağlı olarak yedi
türe ayrılmışlardır ve her türün özelliğini bu yedi gezegen belirler. İnsan
maddî yani temiz olmayan bir cisimle -ki kötülüğün yatağı ve ölümü
tadıcıdır-, evrensel akıldan (Akl-ı Küllî) kaynaklanan değerli bir parçaya
sahip olan nefisten oluşur. Bu değerli nefis ya da nefsin bu değerli bölümü,
insan vücudunun neden olduğu, arzu ve heveslerle sürekli bir çatışma
halindedir. İşte bu çatışmaya bir dur demek için İlah Hermes gelmiştir. O,