Kerbela - Cilt - Cumhuriyet Üniversitesi

Çeşitli Yönleriyle Kerbela • 541
olmak üzere bütün Şii Gulat hareketleri, Onikimamiyye Şiası (Usuliler-
Ahbariler), İsmaililik -Hasan Sabbah Fedaileri-, Batınilik, Karmatiler,
Zeydilik, Dürzilik, Nusayrilik, Kadıyanilik, Babilik-Bahailik, Şeyhilik, Oniki
İmam'ın masumiletini ve imamete hak sahibi olduklarını savundukları sürece
Kızılbaş Alevilik ve benzeri ekoller gelmektedir. Bu tür tezahürlerin hemen
hemen tamamının Şii kültür havzasıyla doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkisinin olduğu bir gerçektir. Bu bakımdan Şia'nın inanç, ibadet, ahlak ve
ilim anlayışlarında bu söylemin ne kadar etkili olduğu üzerinde kısaca
durmak istiyorum. Aslında bu inancın insanlık tarihinde daha önce
tezahürleri bulunduğu bilinmektedir. Şia'nın da, imamlara yüklediği karizma
ve otorite konusunda, Sasani kültürden, eski gnostik kültürlerden, Eski
Yunan Felsefesi'nden, Ortadoğu dinlerinden Yahudi ve Hristiyanlık'tan ve
Hermetik kültürden büyük ölçüde etkilenmiş olduğu bir çok araştırmacı
tarafından ortaya konulmuştur. Hermetik felsefe ve fikirler hakkında bilgi, bu
din söylemi ve Şiilik ile benzerlikleri ileride açıklanacaktır.
Siyasal-Karizmatik din söyleminin merkezinde Masum İmam, Mehdi,
Mehdiye açılan kapı (Bab) ve Mesih fikrî bulunmaktadır. Bunların
kaldırılması durumunda, bu fırkaların varlık sebepleri ortadan kalkmış olur.
Diğer taraftan aşağı yukarı bunların tamamında, ya Haşimi soyundan veya
Ali'nin Fatıma'dan olan soyundan (Ehl-i Beyt) bir kişi ya da bu soyla alakası
olmayan kişiler, hayatta iken ya da ölümünden sonra, kurtarıcı
(Mehdi/İmam/Mesih/Allah'ın hülul ettiği Resul) olarak beklenmektedirler.
Şiiliğin inanç sistemi, din ve dünya görüşü, tamamen masum bir imam
otoritesi çerçevesinde şekillenmiştir. İmamiyye Şia'sı'na göre, İslam
toplumunu yönetme yetkisi, Ehl-i Beyt mensubu 12 İmama Allah ve Resul'ü
tarafından nas ve tayinle verilmiştir.
Allah'ın peygamber göndermesi kendisine nasıl gerekliyse, aynı şekilde
Peygamberden sonra imam göndermesi de vaciptir. İnsanlara, imamlarını
seçme yetkisi verilmemiştir. Onlar, bu görüşleriyle Ehl-i Beyt-i
siyasallaştırmakla kalmadılar, onlara "dinî, siyasî, ilmî ve hukukî" bir misyon
biçtiler. Neticede imamlar ve Ehl-i Beyt, siyasal iktidar veya menfaat peşinde
olanların, bu amaçlarına ulaşmalarında bir kalkan olarak kullanılmaya
başlandı. İmamların ilmî karizmaları ve ilahi bir bilgiyle donatıldıkları
hususu da, Şii alimler tarafından geniş olarak açıklanmaktadır. Politikkarizmatik
liderci din söyleminin veya zihniyetin, siyasal iktidarın ilahiliği
ve naslar tarafından belirlenmişliği, velayete iman, zamanın imamına beyat;
İmama/İmamlara mutlak itaat; İmamların günahsızlığı; Mehdi/kurtarıcı
beklemek; Ali ve soyuna kutsallık atfetmek, İslâm’ın siyasallaştırılması,