Kerbela - Cilt - Cumhuriyet Üniversitesi

Çeşitli Yönleriyle Kerbela • 51
argümanlar ileri sürmüşlerdir. Tarafların kamuoyunu etkilemek
amacıyla söylem ve mektuplarında ileri sürdükleri bu argümanları öne
çıkararak onlar üzerinden hareketle Kerbelâ olayını anlamanın büyük
önem arz ettiğini düşünüyoruz.
Kerbelâ Olayı Öncesi Genel Durum
Hz. Osman’ın öldürülmesinden sonra İslam âlemi Hz. Ali ile
Muaviye’nin etrafında iki ayrı fırkaya bölünmüştür. Bu iki muhalif
fırkanın tarafları ise, genel hatlarıyla Hz. Ali etrafındaki Iraklılardan,
Muaviye etrafında ise Suriyelilerden meydana geliyordu.
Hz. Ali iktidarını kendi hâkimiyet bölgesinde, Muaviye de kendi
hâkimiyet bölgesinde sürdürmüş ve doğal olarak İslam âlemi iki başlı
bir şekilde yönetilmiştir. Bu durum beş yıla yakın bir zaman devam
etmiş olup, (41/661) yılında Hz. Ali’nin şehit edilmesinden sonra da
Muaviye İslam âleminin tek yöneticisi durumunda kalmıştır.
Hz. Ali’nin şahadetinden sonra oğlu Hasan babasının yerine
hilafeti üstlenmişse de, başta Kûfelilerin umut vermeyen hal ve
hareketleri olmak üzere çeşitli sebeplerin de etkisiyle Muaviye gibi
usta bir politikacı karşısında tutunamamış, yapılan bir anlaşmayla da
hilafet hakkını Muaviye’ye devretmiştir. Sonuçta usta bir siyasetçi, iyi
bir diplomat olan Muaviye, son beş yılda farklı iki siyasî ve idari
yapıya bölünmüş olan İslam dünyasını yeniden tek bir yönetim çatısı
altında birleştirmiştir.
Muaviye, yönetimi sırasında çoğunlukla Hz. Ali taraftarları ve
haricilerle mücadele etmek durumunda kalmışsa da İslam dünyasında
birliği sağlamada başarılı olmuş, sonraki süreçte bu birliğin
bozulmaması için kendine göre gerekli adımları atmış ve bu neviden
olarak da kendisinden sonra yerine geçecek kişiyi belirleyerek, yani
oğlu Yezid’i veliaht tayin ederek Müslümanların tarihinde veliahtlık
sistemini tesis edip yerleştiren, böylece devleti bir hanedanlık
sistemine dönüştüren ilk kimse olmuştur. Ayrıca kendisi hayatta iken
oğlu Yezid’e biat alabilmek için uzun süre mücadele etmiş ve bu
alanda önemli mesafe kat etmiştir.
Muaviye, Hicaz da Yezid’e biate yanaşmayan bazı önemli kişiler
hariç, vilayetlerde insanların çoğunun Yezid’e biat meselesinde
tasviplerini almıştır. Hayatının sonuna kadar, gerek bizzat gerekse
valileri vasıtasıyla Hicazlılar nezdinde saygınlıkları olan Hicazlı
muhaliflerin tasviplerini alma yolunda yaptığı bütün girişimlerden ise
bir sonuç elde edememiştir. Sonunda kendisi, malum muhaliflere karşı
alması gereken tedbirleri oğlu Yezid’e vasiyet ederek (60/680) yılında