Kerbela - Cilt - Cumhuriyet Üniversitesi

470
• M. Saffet Sarıkaya
Doç. Dr. H. İbrahim Bulut, önemli Şii âlimlerden Şeyh Müfid’in
Kitâbu’l-Mezar’ı ve hocası İbn Kuleveyh’in Kâmilü’z-Ziyarât’ı örneğinde,
Hz. Ali ve Hz. Hüseyin’in medfûn olduğu Necef ve Kerbela başta olmak
üzere imamların kabirlerini ziyaretin siyasî, kültürel ve teolojik boyutlarını
çeşitli rivayetlerle ortaya koymaya çalıştı. Hicri 4. asrın ortalarından itibaren
Aşûra törenlerinin Büveyhiler tarafından resmileştirilmesi paralelinde
dönemin âlimleri de yazdıkları eserlerle konunun dinî boyutunu
kurgulamışlar, Hz. Peygamber ve diğer imamlardan gelen rivayetlerle olguyu
kutsamışlardır. Kerbela toprağıyla ilgili kabullerle bu kudsiyet
pekiştirilmiştir. Olgu Kûfe ve civarının Kabe’ye benzer şekilde mukaddes
kılınmasıyla başlayıp, buraların Allah ve melekleri tarafından ziyaret
edilmesi; Kûfe mescidinde kılınan namazlarla hac ve umre sevabına
ulaşıldığı; ziyaret etmeyenlerin imanının eksikliği ve dininin yarımlığı,
ziyaretlerin her yıl düzenli olarak yapılamasının gerekliliği, tıpkı Kabe
ziyareti gibi Hüseyin’e yapılan ziyaret yolculuğunun her adımının sevaba
tedavül edileceği gibi uzayan bir kudsiyet zinciri muhtemelen bu kültüre
mensup inananları derinden etkilemiş ve Aşura törenleri düzenli olarak
yapılagelmiştir. Resmi otorite de bu törenleri toplumsal deşarjın bir şekli
olarak çoğu kere destekleyerek ve geliştirerek devam ettirmiştir. Böylece Şii
dünyada törenler için Hüsniye denilen taziye mekânları yapılmış, olaylar
tiyatral olarak kurgulanarak canlandırılıp yeniden yaşatılmıştır.
Olguya atfedilen kutsiyet paralelinde olayın kahramanı Hz. Hüseyin,
Ortaçağ insanının algısına uygun olarak Şii imamet inancı ve tasavvuf
kültürünün içinde kısa zamanda mitsel bir masal kahramanına
dönüştürülmüştür. İran edebiyatında Hüseyin Vaiz Kaşifi’nin Ravzatu’s-
Şühedâ’sında zirveye çıkan bu algı Türk edebiyatında da bu sempozyumda
hakkında pek çok bildiri bulunan Maktel geleneğinin oluşmasına zemin
hazırlamıştır.
Oturumumuz açısından bu kabulün Şii düşüncesindeki yansıması Hz.
Hüseyin’in Kerbela’da bulunma sebebinin ne’liğidir? Prof. Dr. M. Ali
Büyükkara konuya farklı müelliflerin bakış açılarından getirilen yeni
yorumlarla cevap ararken Hz. Hüseyin’e giydirilen mitsel kişiliğin nasıl
inkılâpçı bir kişiliğe dönüştüğünün izlerini de sürmektedir. Şia’nın Kerbela
gibi siyasi bir olayı imamların vehbî bilgisi açısından değerlendirmesine
işaretle Büyükkara, konunun imamet ve nübüvvet inancı ekseninde nasıl
dogmatik bir görünüme büründüğünü gösterdikten sonra Ravzatu’ş-
Şühedâ’da Hz. Hüseyin’in şuurlu bir şehadetle mitselleştirildiğine işaret eder.
Çünkü imamlar olmuş ve olacak her şeyi bilirler, Hz. Hüseyin de bu bilgiyle