Kerbela - Cilt - Cumhuriyet Üniversitesi

Çeşitli Yönleriyle Kerbela • 437
genel olarak Haşimîler ile Emevîler arasındaki çatışmayı bu doğrultuda
değerlendirmiştir:”Araplar, iki Ehl-i Beyti, Allah’a ortak koştukları Tanrı
yapmışlar: Biz (Haşimoğulları) ve amcamızın oğulları (Ümeyyeoğulları)
”[30]
Klasik İslam tarihçileri, Kerbelâ Vakasını ve onunla ilgili bilgileri,
genelde bir veya birden fazla raviye dayanarak, kendilerine ulaştığı şekliyle
aktarmışlar; günümüz araştırmacılarının pek çoğu da onların yolunu ve
yöntemini izleyerek rivayetleri aktarmakla yetinmiş, dönemin sosyal ve
psikolojik tahlilini yapma ihtiyacı hissetmemişlerdir.
Bu sebeple, sadece “İslam tarihî rasyonel bir felsefî metodla yeniden
ele alınmamalı”[31], aynı zamanda bu olayın aktörlerinin psikanalitik analizi
yapılmalı, ayrıca olayın gerçekleştiği dönem, sosyal tarih açısından da
incelenmelidir. Siyasî tarihçilik yerine sosyal tarihçiliği veya psikanalitik
tarihçiliği öne çıkarmak şarttır.
Özellikle Cemel, Sıffîn ve Kerbelâ olayları, akılcı, eleştirel ve felsefi
bir yöntemle yeniden ele alınmalıdır. İlk dönem İslam tarihi kaynaklarında
geçen farklı rivayetler tenkid süzgecinden geçirildikten sonra tarihsel olaylar,
gerçekleştiği ortamın toplumsal, ekonomik ve siyasî etkenleriyle birlikte
tahlil edilmelidir. Örneğin Hz. Hüseyin’in Medine’den başlayan Kerbelâ
serüveni ile ilgili Medine ve Mekke halkının neler hissettiğini; toplumun
ekonomik durumunun bu olayda ne kadar etkili olduğunu mevcut
rivayetlerden yeterince öğrenemiyoruz.
Kerbelâ Vakası, Arap siyasî kültürünün alt yapısını oluşturan Emevî-
Haşimî çekişmesinin ve iktidar mücadelesinin içinde mi yoksa dışında mı
gerçekleşti? Hz. Hüseyin’in psikolojik yapısı ve kişiliğinin bu olaylardaki
rolü ne idi? Bu sorulara cevap bulmadan Kerbelâ Vakasını, Hz. Hüseyin ve
etrafındaki 80 küsur kişinin Medine’den Kerbelâ’ya serüveni olarak izah
etmek olayın pek çok cephesi üzerindeki sis perdesinin daha da
kesifleşmesine ol açacaktır
. Özellikle bu hadise, Arap siyasî kültürüne ve bu zemin üzerinde
gerçekleşen siyasî olaylara damgasını vuran asabiyet, kabilecilik, Ehl-i
Buyutât algısı ve Emevî-Haşimi çekişmesi unsurları göz önünde
bulundurularak yorumlanması Kerbelâ’nın daha iyi anlaşılmasını
sağlayacaktır. Aksi takdirde sonraki döneme veya günümüze ait değer, inanç
ve semboller doğrultusunda bu olayları açıklayabilmek ve gelinen noktadan
geriye doğru gidilerek ortak bir tarih bilinci oluşturabilmek mümkün
görünmemektedir.