Kerbela - Cilt - Cumhuriyet Üniversitesi

KERBELÂ VAKASINA YAKLAŞIMLARDA
YÖNTEM SORUNU
Sönmez Kutlu
Yaşanan geçmiş ile oluşturulan tarih algıları arasında önemli farklılıklar
bulunmaktadır. İlk dönem İslam tarihi ve meydana gelen siyasî olaylar da
bundan nasibini almıştır. Bu dönemdeki siyasî olayları inceleyen kimsenin
ya da tarihçinin tarih algısı, çoğu zaman geçmişi yansıtmamaktadır. Şöyle ki
bazı tarihçiler, tarihe tanıklık eden sözlü ve yazılı her çeşit bilgi ve belgelerin
tanıklığında “tarihi olayları olduğu şekliyle veya en azından ona en yakın bir
şekilde”tespit etmesi ve tarihin niçin böyle geliştiğinin sorgulanması
beklenirken, olayları yer ve zaman bağlamında naklederek kendi inancına
veya düşüncesine tarihte yer açmaya çalışmıştır. Günümüz Müslüman
toplumlarının bir tarih bilinci geliştirebilmesi için, siyasî ve itikadî
düşüncelerini biçimlendiren, Şiî ravi ve tarihçiler yoluyla oluşan Kerbelâ
algısıyla yüzleşmesi gerekmektedir. Bir mezhebe, soya ya da imama bağlılık
veya onları yüceltme anlayışıyla oluşturulan tarih tasavvurları, günümüz
İslam toplumlarının siyasî, itikadî ve toplumsal olaylar karşısındaki
tepkilerini yönlendirici bir işlev görmektedir. Eğer bu kimselerin ruh ve
inanç yapısı üzerinde Şiî, Sünnî, Mutezilî ve benzeri mezhebî anlayışlar etkili
ise, o zaman bu tasavvurların farklılıkları ve aralarındaki çelişkiler daha da
şiddetlenmektedir. Bu açıdan Kerbelâ Vakası’nın doğru anlaşılabilmesi,
yöntem sorununun halledilmesi ile mümkündür. Konuya girmeden önce,
analizlerime mukaddime oluşturması bakımından, İslam’ın tarihe ve onun
aktörlerine yönelik bakış açısı konusunda birkaç noktaya dikkat çekmek
istiyorum.
İslam’ın, tarihin herhangi bir kesitinde herhangi bir topululuğun, şahıs
veya şahısların yaşadığı tikel olayların doğruluğunu savunmak,
kutsallaştırmak ve yaşanan siyasî-toplumsal tecrübeyi haklı çıkarmak gibi bir
amacı yoktur. Asıl amacı tarihte meydana gelen olaylardan veya toplumun
mevcut kültürel belleğindeki verili durumdan hareketle şahıslardan ve
toplumlardan bağımsız tarih-üstü evrensel ilkeler ortaya koymaktır. Bu
anlamda İslam’ı ve onun temel hedeflerini, bir şahsın, bir ailenin, bir
toplumun veya bir mezhebin hedeflerine indirgemek veya onunla
özdeşleştirmek pek çok sorunu beraberinde getirecektir. Aslında din, felsefî