Kerbela - Cilt - Cumhuriyet Üniversitesi

Çeşitli Yönleriyle Kerbela • 347
Maktel konusunda ilk eser veren ve ondan sonra gelişen Ebū
Mihnef’tir 12 . Ebū Mihnef’in başta Hz. Ali olmak üzere Maktelü Hüseyin ve
başka maktellerinin de olduğu belirtilmektedir. Makteller arasında Nasr b.
Müzâhim el-Minkârî, Muhammed b. Ömer el-Vâkidî, Ali b. Muhammed el-
Medâinî, İbrahim Muhammed es-Sakafî, Muhammed b. Zekerriya el-Gallâbî,
Mahmud b. Mubarek, Muvaffak b. Ahmed el-Harizmî, Musa b. Ca’fe İbn
Tâvûs ve Dildâr Ali gibi daha pek çok müellifin isimlerini sayabiliriz 13 .
IV. (X) yüzyılda özellikle Hz. Ali ve Hz. Hüseyin hakkında yazılan
maktellerin dışında Ali evladından öldürülenlerin sayısının çoğalması
nedeniyle bu sefer de maktellerin muhtasarlarının bir araya getirildiği, bir
anlamda Şiî koleksiyonları olarak da niteleyebileceğimiz eserler ortaya çıktı.
Kerbelā bu tür eserlerde de muhtasar olarak zikredilmektedir. Bu tür eserler,
isimlendirilişleri itibariyle maktellerden sayılmaktadır. Bunların en
önemlileri Medāini’nin “Esmâü men kutile mine’t-Tālibiyyin’i; İbrahim b.
Muhammed es-Sakafî’nin “Kitabü men kutile min Āl-i Muhammed’i;
Muhammed b. Ali b. Hamza el-Hāşimi’nin “Makātilü’l-Tālibiyyîn’i; Ebül-
Ferec el-Isfahāni’nin “Makātilü’t-Tālibiyyin”i sayabiliriz. Bu yazarların
arasında Ebü-l Ferec Isfahāni’yi özellikle zikretmeliyiz. Bir Emevî olan
Ebü’l Ferec’in eserinde Şiî tarafgirliği hatta bir Şiî gibi eser kaleme alması
dikkat çekicidir.
İlk olarak Araplar tarafından işlenen Kerbelâ Olayı 14 sonraları
edebiyatta daha çok İranlılar tarafından ele alınmıştır. Hatta zamanla İran’da
bu makteller, Kerbelâ Olayı’nı geçmişin acısını yād etmekten ziyade, Şiîlerin
inancını zinde tutmak için ilāhi bir lūtuf şeklinde dahi yorumlanmıştır 15 .
İran edebiyatında maktellere verilen önem, Şiî Būveyhîler döneminde
Muharrem ayının resmi mātem kabul edilmesiyle bir kat daha artmıştır.
Ayrıca Hz. Hüseyin’in ümmetin günahlarının affı için şehit olduğu, onun
şahadetine ağlayanların cennette Ehl-i Beyt ile birlikte olacağının hākim
olduğu maktellerde belā, matem, sevap, saadet duyguları bir arada
işlenmiştir 16 . Maktellerin ardından İranlılar bu alanda kaleme aldıkları
eserlere “Ravzatü’ş-şūhedā, hadîkatü’s-suadā, saadetnāme, şūhedāname ve
destân-ı gām, mâtemgede, tûfân-ı bükâ, müsîrü’l-ahzân, envârü’ş-şehâde,
12 Bir başka görüşe göre de ilk makteli Câbir b. Yezid el-Câbî (öl. 128/746) yazmıştır. Onun
eserinin adının “Kitabu Makteli’l- Hüseyin’dir. Mehmet Arslan-Mehtap Erdoğan, Kerbelâ
Mersiyeleri, Ankara 2009, s. 42.
13 Kerbelâ Mersiyeleri, s. 42.
14 Şeyma Güngör, “Maktel-Hüseyn”, DİA, XXVII, 456.
15 Şeyma Güngör, “Maktel-Hüseyn”, DİA, XXVII, 456.
16 Şeyma Güngör, “Maktel-Hüseyn”, DİA, XXVII, 456.