Kerbela - Cilt - Cumhuriyet Üniversitesi

346
• Ali Aksu
Kerbelâ Olayı, detaylı bir şekilde olmamakla birlikte Ehl-i Beyt ile
ilgili yazılmış kaynaklarda da gündeme gelmiştir 10 . Bu anlamda Türkiye’de
Gülgûn Uyar, M. Bahaaddin Varol ve Yusuf Açıkel’i sayabiliriz.
B-Edebiyat Kaynaklarında Kerbelâ
Edebiyat kaynaklarında Kerbelâ başlığı altında daha çok edebiyat
türlerinden maktel ve mersiyeler konusunda yazılmış kaynakları vermeye
çalışacağız. Yoksa maktel veya mersiyeler konusunda bilgi verecek değiliz.
Zaten bu konularla ilgili yeterince çalışma yapılmıştır.
Tebliğimizin başında da ifade ettiğimiz gibi Hz. Hüseyin’in Kerbelā’da
siyasi amaçları uğruna hunharca şehit edilmesi müslümanların vicdanında
onarılmaz derin yaralar açmış ve ilk günden itibaren Kerbelā Olayı, Hz.
Hüseyin ve beraberindekilerin şehit edilmesiyle ilgili çok sayıda eser kaleme
alınmıştır. Başta İran edebiyatı olmak üzere Arap ve Türk edebiyatında
Kerbelâ ile ilgili sayısız eserler kaleme alınmıştır. Bu üç kesimin dışındaki
edebiyat kaynaklarında da Kerbelâ Olayı ele alınmıştır. Örneğin Hint Alt
Kıtası coğrafyasında da bu hususla ilgili eserler verilmiştir. Ancak bunun
tarihî hem yenidir hem de diğerleri kadar yaygın değildir. Şimdi de edebiyat
kaynaklarında Kerbelā’nın hangi hususlarda gündeme geldiğini belirtmeye
çalışalım.
1-Maktellerde Kerbelâ
Edebiyatta Kerbelā, öncelikle ‘Maktelü’l-Hüseyin’lerde işlenmektedir.
Makteller Hz. Hüseyin’den önce öldürülen Hz. Osman ile başlamaktadır.
Ancak makteller, Hz. Hüseyin’in şehadetiyle yaygınlık kazanmıştır.
Hz. Peygamber’in vefatını müteakiben meydana gelen hilāfet/imamet
merkezli mücadelelerden kaynaklanan öldürmeler, ahbār, tarih ve ensāb
kitaplarında genellikle maktel kelimesiyle karşılanmış ve zamanla ölümlerin
artmasıyla maktel adı altında ayrı bir edebiyat türü meydana gelmiştir.
Maktellerin en önemli özelliği, sadece ele aldığı katl olayını detaylı bir
şekilde incelemesidir. Maktellerin tarih kaynaklarından bir başka farkı da
olayla ilgili ravilerin zikredilmesine rağmen zaman zaman tarihî gerçeklere
uymayan dini-efsanevi unsurların yer alması konunun bazen duygulu ve
destānî bir üslupla işlenmesidir 11 .
10 Ehl-i Beyt ile ilgili kaynaklar metin içerisinde Türkiye’de Kerbelâ çalışmaları listesinde
verilmiştir.
11 Şeyma Güngör, “Maktel”, DİA, Ankara 2003, XXVIII, 455.