Kerbela - Cilt - Cumhuriyet Üniversitesi

338
• Ahmet Güner
muhataplarından da aynı cümleyi tekrarlamalarını beklemekteydiler.
Muâviye’ye böyle rahmet dilemek, esasen, örtülü olarak, Şiîlerin kınanması
anlamını taşımaktaydı 35 . Gazaya çıkmak gibi önemli bir harekete
yöneldiklerinde bir kısım Sünnîlerin, çarşılarda "Ebû Bekir" ve "Ömer" diye
bağırarak nümayiş yaptıkları ve aynı zamanda “Bu gün, Muâviye’nin
günüdür” şeklinde yüksek sesle slogan attıkları da olmaktaydı 36 . Hatta bazen
bazı Sünnî grupların, sahabilerle ilgili olarak benimsedikleri görüşü
sokaklarda temsili olarak canlandırdıklarından da bahsedilmektedir 37 .
Sünnîlerin sembol rengi Şiilerin benimsedikleri beyaz rengin aksine siyah
idi. Bu rengin Abbasilerin simge rengi olduğu bilinmektedir. Bazı Sünnî
kesimlerin, özellikle gerilimin arttığı zamanlarda Bağdat’ta, fırsat
bulduklarında ilk yaptıkları şeylerden biri Şiilerin beyaza boyadıkları
evlerinin rengini siyaha çevirmekti 38 .
Büveyhiler devrinde ortaya çıkan Şii uygulamalarının sonuçlarından
biri de Bağdat’ta Şii-Sünni çatışmalarında kendisini göstermiştir. Bu
çatışmalar özellikle Bağdat’ın batı yakasında, Sünnî Hanbelî Bâbü’l-Basra
semti halkı ile Şii Kerh semti sakinleri arasında olmuştur. Hanbelîler,
Laoust’un dediği gibi 39 , Büveyhîler zamanında Sünnîliği ve hilâfeti Şia’ya ve
Büveyhîler’e karşı savunan bir muhalefet partisi rolünü üstlenmişlerdir.
Kaynaklar, çok sayıda insanın hayatını kaybetmesine, mahallelerin
ateşe verilmesine ve iş yerlerinin yağmalanıp tahrip edilmesine varan bu
çatışmalar sebebiyle Bağdat’ın içine düştüğü dinî ve sosyal kriz durumunu
bize anlatmaktadırlar. Yöneticilerin yeteneksizliği, asayiş ve güvenliği
sağlamada başarısızlığa düşmeleri, ekonomik sıkıntılar, halkın gündelik
hayatını kazanmada karşılaştığı zorluklar, Şiî ve taşralı bir iktidarın Bağdat
halkı tarafından hazmedilememesi ve daha birçok durum bu Şiî-Sünnî
çatışmalarının sebepleri arasında yer almaktaydı. Bir de Sünnî Hanbelîler ile
Şiîlerin son derece aşırı ve mutaassıp bir karaktere sahip olmalarını da ilave
etmek gerekir. Yaklaşık yüz on beş yıl devam eden Büveyhîler idaresindeki
Bağdat’ın tarihi, bir açıdan Sünnîlerle Şiîlerin çatışmalarının tarihidir
denilebilir 40 . Şii-Sünni kesimlerin bilhassa başarılı yöneticilerin iş başında
35
Makdisî, s.126; Kraemer, Humanism in the Renaissance of Islam (The Cultural Revival
During the Buyid Age), Leiden-Ej.Brill 1986, s.64.
36
İbnü’l-Cevzî, VIII, 55; İbnü’l-Esîr, IX, 418.
37
İbnü’l-Esîr, VIII, 632.
38
İbnü’l-Cevzî, VIII, 150, 171.
39
H.Laoust, “Hanâbila”, EI2, III, 159.
40
Kraemer, Humanism, s.50, 51; Hasan Müneymine Târîhü’d-Devleti’l-Büveyhiyye es-
Siyâsiyyü ve’l-İktisâdiyyü ve’l-İctimâiyyü ve’s-Sekâfiyyü-Mukâta’atü Fârs- 334-447, 945-
1055, ?1407/1987, s.282, 286.