Kerbela - Cilt - Cumhuriyet Üniversitesi

314
• Mustafa Özkan
1- Medine İsyanı (Harre Savaşı) (63/683): Harre Savaşı’nın bir
nedeni de, Emevî idaresinin Kerbelâ’daki uygulaması olmuştur. Çünkü bu
olay, Medine halkını derinden etkilemiştir. 46 Yönetim, hem Medine’nin
iktidara olan soğukluğunu gidermek hem de Hicâz’da biat almaya hazırlanan
Abdullah b. Zübeyr’in Medine üzerindeki muhtemel etkisini bertaraf etmek
için, 47 şehrin ileri gelenlerini Şam’a çağırıp onlara bol miktarda hediyeler
vermiştir. 48 Fakat yönetimin tüm çabalarına rağmen Yezîd merkezli
eleştiriler artmış ve Medineliler Abdullah b. Hanzale’ye biat etmek sûretiyle
ayaklanmışlardır. 49
2- Mekke İsyanı: Mekke’de bulunan Abdullah b. Zübeyr, Kerbelâ
olayından hemen sonra Mekkeliler’e yaptığı konuşmada Hüseyin’i övmüş,
onun öldürülmesini şiddetle eleştirmiş ve halktan yavaş yavaş biat almaya
başlamıştır. 50 Bu anlamda İbn Zübeyr, Hüseyin’in öldürülüşünü Yezîd’in
iktidarına karşı kullanmıştır. 51 Neticede iktidar, hicrî 64/milâdî 683 yılında
Mekke üzerine yürümüştür. Bu esnada Hâriciler, Muhtar es-Sekafî ve
taraftarlerı da İbn Zübeyr’e destek vermişlerdir. Yezîd’in ölüm haberi
üzerine kuşatma sona ermiş, ancak Abdullah b. Zübeyr bundan sonra gücüne
güç katmıştır. 52 Buna mukabil Emevî yönetimi, yıkılma ya da dağılma
noktasına gelmiştir. 53
3- Tevvâbun Hareketi: Süleyman b. Surad’ın başkanlığını yaptığı bu
hareket, Hz. Hüseyin’i Kûfe’ye davet eden, daha sonra ona sahiplenmeyen
ve Hz. Hüseyin’in ölümüne neden oldukları için pişman olup tövbe eden ve
Hz. Hüseyin’in intikamını almaya çalışan insanlardan oluşmaktadır. Mevcut
yönetime karşı Hüseyin’nin ölümünü bir bahane olarak da kullanma ihtimali
bulunan Tevvâbun hareketi, 54 Hüseyin b. Ali’nin öldürülmesinden hemen
sonra ortaya çıkmış ve iktidara karşı fiilî mücadele başlatmıştır. 55 Hicrî 65
46
Taberî, V, 499; Algül, İslam Târihi, III, 888; Demircan, 358.
47
Bkz. Taberî, V, 480; İbnü’l-Esîr, VIII, 215; Önkal, Ahmet, “Abdullah b. Hanzale,” İslam
Ansiklopedisi (TDV), İstanbul, 1988, I, 104.
48
İbnü’l-Esîr, VIII, 215; Algül, Kerbelâ, 175
49
Halîfe b. Hayâti 237; İbnü’l-Verdî, I, 174.
50
Belazurî, Ensâbu’l-Eşrâf, V, 319; İbnü’l-Esîr, III, 318, Aycan, Emevîler Döneminde Bir
İktidar Mücadelesi, 110; el-Makdisî, V, 18.
51
Belazurî, Ensâbu’l-Eşrâf, V, 319; İbnü’l-Esîr, III, 318; Ağırakça, Ahmet, Emevîler
Döneminde Kıyamlar, İstanbul, 1994, 118.
52
El-Makdisî, V, 18; İbnü’l-Verdî, I, 175; Apak, III, 105-106.
53
Taberî, V, 530.
54
Onat, Hasan, Emevîler Devri Şiî Hareketleri ve Günümüz Şiîliği, Ankara, 1993, 73.
55 Apak, III, 107-109.