Kerbela - Cilt - Cumhuriyet Üniversitesi

EMEVÎ YÖNETİMİ KERBELÂ İLE İLGİLİ
NEYİ AMAÇLADI VE NE OLDU?
Mustafa Özkan
Tebliğimizde, bir iktidar mücadelesi olan Kerbelâ çatışmasının sebep
ve sonuçlarını esas alarak, konumuz bağlamında şu sorunun cevabını
vermeye çalışacağız: Emevî yönetimi, Kerbelâ’yla ilgili olarak neyi amaçladı
ve bu amacı gerçekleşmiş midir?
Hz. Hüseyin’in Kerbelâ hadisesinden önceki çizgisine bakıldığında,
onun iç çatışmalarda Hz. Ali’nin safında yer aldığını, Hz. Hasan’ın iktidarı
Muâviye b. Ebî Süfyân’a devrini tasvip etmediğini ve bu yüzden Muâviye’ye
gönülsüz bir şekilde biat ettiğini görüyoruz. 1 Hz. Hüseyin tüm bunlara
rağmen, Muâviye döneminin son zamanlarına kadar, mevcut yönetimle iyi
geçinmeye çalışmıştır. 2 Hüseyin b. Ali’nin Emevî idaresiyle bu zaman
zarfında iyi geçinmesinde de, onun Muâviye’ye yaptığı biat -ki o dönemde
yapılan biatın bağlayıcı bir özelliği vardı- ve diğer dönemsel şartlar etkili
olmuş olabilir.
Hz Hüseyin, Muâviye iktidarı döneminde, yönetim karşıtı sayılabilecek
herhangi bir girişimde bulunmamıştır. Ancak o, iktidar açısından sürekli
potansiyel bir tehlike olarak görülmüş ve bu yüzden dikkatle izlenmiştir.
Muâviye’nin, vefatından önce oğlu Yezîd’e yaptığı vasiyette, Hz. Hüseyin’i
iktidar muhalifi olarak nitelendirmesi ve kendilerine karşı tedbir alınacak
kişiler arasında sayması, 3 bu bağlamda değerlendirilebilir.
Hüseyin b. Ali’nin Emevî yönetimi ile ilişkilerinin tamamen
bozulmasında, Muâviye’nin, oğlu Yezîd için biat alma teşebbüsü, Hüseyin’in
ise Yezîd’e biat etmeyişi etkili olmuştur. Dolayısıyla Muâviye hayatta iken,
tüm çabalara rağmen Hz. Hüseyin, Yezîd’e biat etmemiştir.
1 Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr (ö. 310/922), Târîhu’t-Taberî, Kahire, 1119, V, 160;
İbn A’sem, Ebû Muhammed Ahmed (ö. 314/926), el-Fütûh, I-VIII, Beyrut, 1986, III-IV, 291;
el- Makdisî, Mutahhar b. Tâhir (ö. 355/964) el-Bed’ ve’t-Târih, I-VII, Beyrut, 1899, V, 236;
İbn Kesîr, Ebû’l- Fidâ (ö. 746/1345), el-Bidâye ve’n-Nihâye, I-XIV, Beyrut, 1978, VIII, 150.
2 İbn Habîb, Muhammed (ö. 245/859), Kitâbu’l-Muhabber, Haydarabad, 1942, 1361; ed-
Dîneverî, Ebû Hanîfe (ö. 282/895), el-Ahbârut-Tıvâl, Beyrut, thz. 205; Zehebî, Şemseddin
Muhammed b. Ahmed b. Osman (ö. 748/1374), Siyeru A’lâmi’n- Nübelâ, XXV, Beyrut,
1986, III, 291.
3 Taberî, II, 322.