Kerbela - Cilt - Cumhuriyet Üniversitesi

Çeşitli Yönleriyle Kerbela • 293
Mevâlîye dayanmış 105 bu da eşrâf tarafından yönlendirilen genel halk
kitlesinin kendisinden soğumasına yol açmıştır. 106
3. Muhtâr, Muâviye’nin aksine kanını talep ettiği şahsın akrabası
değildir. Dolayısı ile insanları davasına iknada sıkıntı yaşamıştır.
4. Muhtâr, “Hüseyin’in intikamını” şahıs bazında değerlendirmiş,
şahısları ortadan kaldırdıkça Hüseyin’in intikamını alıyormuş izlenimi
vermeye çalışmıştır. Oysa Muâviye, bir iktidarı karşısına almıştı. Her ne
kadar bu, rakip gücün temele yayılması ve cephenin genişletilmesi anlamına
geliyorsa da toplumun duyarlılığını çekme konusunda daha etkili olmuştur.
5. Muâviye, yandaşlarına vaatte bulunmada veya vaatlerini yerine
getirmede kendisini hiçbir surette sınırlamazken, Muhtâr bu konuda eli sıkı
davranmıştır. 107 Başka bir ifade ile Muâviye adam satın alırken, 108 Muhtâr
adam kandırma yoluna gitmiştir. 109
6. Siyasî mücadelelerde lidere olan inancın ne kadar önemli olduğu
malumdur. Muâviye’ye sımsıkı bağlı olan Şam’a karşılık Kûfeliler tarafından
devamlı sorgulanan Muhtâr’ın başarısızlığı kaçınılmazdı.
7. Muhtâr, propaganda konusunda Muâviye kadar başarılı olamamıştır.
Rivâyetler Muâviye’nin şairlere dağıttığı atiyyelerden bahsederken, 110
Muhtâr kendi propagandasını yeterince yapamadığı gibi anti-propagandanın
da önüne geçememiş, belki bir bakıma aleyhindeki çalışmalara katkıda
bulunmuştur. Muâviye gibi o da ağıtçı kadınlar kiralamıştır. Ancak o,
Muâviye’nin aksine kamuoyu oluşturmak için değil, öldürmeye bahane
olması için bunları tutmuştur. 111
8. Rakipler açısından da Muâviye’nin Muhtâr’a oranla daha şanslı
olduğunu söylemeliyiz. Muâviye, kendisi ile kıyaslanmayacak ölçüde ahlakî
değerlere duyarlılığı olan bir düşmanla -Ali’yle- mücadele ederken, Muhtâr
kendisi ile eşit ahlakî değerlere sahip düşmanlarla mücadele etmek
durumunda kalmıştır.
105 Bkz., Câbirî, İslâm’da Siyasal Akıl, 530. Aslında Muhtâr’ın bu çabasının da kendi özelinde
doğru bir yöntem olduğunu söylemek durumundayız. Zira mevcut Arap kabileleri bir şekilde
taraflarını belli etmişti ve kendisine kullanabileceği Mevâlîden başka bir grup kalmamıştı.
106 Dineverî, 299
107 Velev ki Kûfe’yi ele geçirince beytu’l-mâldaki paraları dağıtmış olsa dahi. Mesûdî, III, 83.
108 İbn A’sem, I, 525.
109 Muhtâr’ın İbrahim b. el-Eşter’i aldatması konusunda bkz., Dineverî, 289-290; Taberî, II,
438; Meclisî, XLV, 366.
110 İbn A’sem, I, 587.
111 Ömer b. Sa’d’ın kapısında ağlamaları için kadınlar kiralaması konusunda bkz., İbn Kuteybe,
el-İmâme, II, 198.