Kerbela - Cilt - Cumhuriyet Üniversitesi

292
• Şaban Öz
Tevvâbûn’la Cemel ashabı arasındaki benzerliklerde olduğu gibi,
Muhtâr’la Muâviye arasında da benzerlikler dikkat çekicidir. Öyle ki her
ikisi de kan taleplerinde neredeyse birebir benzer stratejiler kullanmış
gibidirler. Bu benzerlikleri şu şekilde sıralamamız mümkündür:
1. Her ikisi de siyasî amaçları uğruna kan talebi olgusuna sarılmıştır. 102
2. Her ikisi de belli bir duraksamadan sonra bu işe girişmiştir.
3. İntikam alma konusunda ikisi de oldukça hevesli görünmüştür.
4. İki taraf da propagandaya öncelik vermiştir.
5. Her ikisi de dinî argümanları sık sık kullanmıştır. Muhtâr, yeni
propaganda usûlleri de denemiş, yeni dinî semboller üretmiştir. 103
6. İki taraf da aynı hedef uğruna çalışanları -en azından iddia edenleri-
engelleme çabası içerisine girmiştir. 104
7. Muâviye de Muhtâr da amaçlarını gizleme konusunda büyük bir
marifet sergilemişlerdir.
Her hâlükarda Muhtâr, Hüseyin’in intikamını -ortadan kaldırma
düzeyinde de olsa- almış ancak hep peşinde koştuğu siyasî iktidara -kısa bir
süre hariç- nâil olamamıştır. Muhtâr’ın Muâviye’nin aksine başarısız olma
nedenlerini ise şu şekilde sıralayabiliriz:
1. Yukarıda da ifade ettiğimiz gibi Muâviye, zamana ve şahıslara
endeksli esnek bir siyaset izlerken, Muhtâr, araç edindiği söylemde abartıya
gitmiş, daha keskin ve tavizsiz bir siyaset takip ederek etrafındaki insanları
kaçırtmıştır.
2. Muâviye, köklü bir aileye mensup olmanın getirdiği avantajla Arapkabile
olgusuna dayanırken, Muhtâr, genel itibariyle gayr-ı Arap unsurlara /
İbn Abbâs’ın önerisi ile “razı olmuş gibi davrandığını” ifade etmektedirler. Bkz., Mesûdî,
III, 84.
102 Bkz., Hudârî, 12; Kaysî, Sakîf, 189.
103 Bu çerçevede “kürsü”nün rolünü gözardı etmemek gerekir. Rivâyetlere göre süslenmiş ve
sevk edilen orduların önünde çıkartılan bu kürsü için Muhtâr, “Savaşın, sizin için zafer ve
yardım vardır. Bu sizin için Benî İsrâil’in tabutu mesabesindedir” diyordu. Şehristânî, I, 119.
Kürsü hakkında ayrıca bkz., Belâzurî, VI, 413-414; Taberî, II, 476-477; Ebu’l-Fidâ, I, 271;
İbnu’l-Verdî, I, 167.
104 Muâviye’nin Zübeyr’e yazdığı mektuptan yukarıda bahsetmiştik. Bkz., Belâzurî, Ensâb, III,
53. Muhtâr da Kerbelâ’nın intikamını almak için hazırlıklara girişmiş olan Süleyman b.
Surad’ı harb ve siyaseti bilmemekle eleştirerek (Belâzurî, VI, 367; Taberî, II, 395, 406)
onlardan iki bin kişiyi alıkoymuştur (Belâzurî, VI, 368). Bu çerçevede Muhtâr’ın, Tevvâbûn
hareketine katıldığı yolundaki bir görüşün (bkz., Laoust, İslâm’da Ayrılıkçı Görüşler, 46;
Mehrân, 193) aslının olmadığını söyleyebiliriz.