Kerbela - Cilt - Cumhuriyet Üniversitesi

288
• Şaban Öz
1. Abdullah b. ez-Zübeyr
Hz. Hüseyin’in kan talebini doğrudan dile getirmezse dahi
öldürülmesini ilk kullanan, aynı zamanda onun Mekke’den ayrılmasını en
çok isteyen Abdullah b. ez-Zübeyr olmuştur. 76 Cemel savaşında karşı
saflarda yer alan bu iki şahsiyetten hayatta kalanının, bu konuda dile
getirdiklerinde pek de samimi olmadığını söylemek mümkündür. İbnu’z-
Zübeyr’in Hüseyin’in dramını dile getirmesinin tek sebebi; efkâr-ı
umûmiyeyi yanına çekmekti. Nitekim kendisine biat aldıktan sonra bir daha
bu konuyu ağzına almamış olması samimiyet düzeyini yeterince
göstermektedir.
2. Tevvâbûn Hareketi
Hz. Hüseyin’in kanı talebini grup halinde dile getirenler ise tarihte
Tevvâbûn olarak isimlendirilen birliktir. Sahabeden ve aynı zamanda Hz.
Ali’nin ashabı arasında ismi geçen Süleyman b. Surad’ın 77 etrafında toplanan
insanlar, Hüseyin’i terk etmenin verdiği vicdanî rahatsızlığın ağırlığı altında
daha fazla dayanamayarak, belli bir hazırlık safhasından sonra harekete
geçmişlerdi. Ancak Kûfelilerin, tabir-i caizse “ihanet” geleneklerinden midir,
yoksa Muhtâr’ın çağrısından etkilendiklerinden 78 midir bilinmez, on iki bin
veya on altı bin kişinin kayıt yaptırdığı hareket, fiiliyata dökülünce üç-dört
bin kişilik bir azınlık haline gelivermiştir. 79 Bu hareketin öncülerinin, tıpkı
kendilerinin Hüseyin’e yapmış oldukları gibi yandaşları tarafından
terkedilmiş olmalarını ise takdir-i ilâhînin tarihe bürünmüş şekli olarak
değerlendirirsek herhalde aşırı bir söylemde bulunmuş olmayız.
Bu grubun da -her ne kadar Kerbelâ’yı ziyaretleri sırasında döktükleri
gözyaşları aksini iddia etse de- 80 kan taleplerindeki samimiyetlerinde ciddi
şüpheler olduğunu başlangıç itibariyle söylememiz gerekecektir. Hz.
Hüseyin’i bizzat çağıranlar, bu çağrılarına rağmen onu terk edenler ve terk
etmekle yetinmeyip ona karşı ordu teşkil edenler yine bu harekete katılan
insanlardı.
76 Taberî, II, 346-347.
77 Bununla beraber Süleyman b. Surad, Cemel savaşında Hz. Ali’nin yanında yer almamış, bu
yüzden de ondan azar işitmiştir. Bkz., Minkarî, Vak’atü Sıffîn, 6-7; İbn A’sem, I, 499; İbn
Habîb ise Cemel savaşına katıldığını belirtmektedir. Bkz., İbn Habîb, 291. Ancak Sıffîn’de
yer aldığı konusunda ihtilaf yoktur. Bkz., İbn Abdilber, II, 211.
78 Mesûdî, III, 101.
79 Taberî, II, 410-411. Süleyman b. Surad’ın on altı bin veya on iki binden sadece dört binin
geldiğini görünce şaşırarak “Verdikleri sözü hatırlamıyorlar mı?” demesi, kendilerinin
Hüseyin’e verdikleri sözü hatırlamamasından kaynaklanmış gibidir. Belâzurî, VI, 368.
80 Belâzurî, VI, 370; Taberî, II, 411; Meclisî, XLV, 359.