Kerbela - Cilt - Cumhuriyet Üniversitesi

Çeşitli Yönleriyle Kerbela • 285
yazarak, yanına gelmesi halinde ona biat edeceğini bildirmesi 57 bu çabasının
ürünleridir. Aksi halde onların muhtemel bir başarısı Muâviye’nin bütün
planlarını bozacaktı. 58
7. Halkın desteğini sağlamak için dinî nasslardan azamî ölçüde istifade
etmiştir: Osman’ın velisi olduğuna 59 dolayısıyla da kan talebinde haklı
olduğuna halkı inandırmak için ayetlerden faydalanmıştır. 60
Sıffîn ve içeriği konusunda hâlâ tartışmaların yaşandığı Hakem
vakasından sonra Muâviye’nin hatt-ı hareketini Osman’ın intikamı değil,
Ali’nin zayıflatılması oluşturmuştur. Aynı şekilde iktidarı ele geçirdikten
sonra da ‘Osman’ın intikamını’ âdeta unutmuş gibidir. 61 Muâviye’nin
iddiasındaki samimiyetsizliğin en büyük delili de budur. 62
Sonuç itibariyle diyebiliriz ki; gerek grup bazında gerek şahıs bazında
iktidara ulaşmak için ilk kan talebi Osman’ın kanı ile gündeme gelmiş ve
bunda da Muâviye başarılı olmuş, bu söylem sayesinde iktidarı ele
geçirmiştir.
B. Siyasî İktidar Aracı Olarak Hüseyin’in Kanı Söylemi
İktidara ulaşmak için dile getirilen ikinci kan talebi ise Hz. Hüseyin’in
kanıdır. Bu sefer roller değişmiş; daha önce kan talebine muhatap olan Hz.
Ali’nin oğlunun kanı talep edilmiş, talebe muhatap olarak ise bir önceki
57 Belâzurî, III, 53.
58 Aycan, Muaviye, 131.
59 “Hz. Osman’ın valileri ve yakınları arasında onun kanını talep edebilecek çok daha layık
kimseler mevcuttu” (Aycan, 180) ve “Osman (ra) arkada kendi kanını dava edecek beş oğlan
ve üç kız çocuğu bırakmıştı. Babalarının kanını dava etmek herkesten önce bunlara düşerdi”
(Çağatay, 100 Soruda İslam Tarihi, 445) şeklindeki görüşler öz itibariyle doğru olsa dahi, bu
konuda herhangi ciddi bir itirazın vukûu bulmamış olması, Arap kabile geleneğinin bu
konuda Muâviye’ye ruhsat verdiğini göstermektedir. Aynı şekilde Demircan’ın da ifade
ettiği gibi (Demircan, “Ali b. Ebî Tâlib’i Tahkimi Kabule Zorlayanlar”, 54) Muâviye’nin bu
hususta gördüğü desteği de söz konusu ruhsata eklemek mümkündür.
60 Bu bağlamda Muâviye’nin en çok dile getirdiği “... Bir kimse zulmen öldürülürse, onun
velisine yetki verdik…” (17/İsrâ, 33) şeklindeki ayettir. İbn A’sem, I, 519, Aycan, 181.
61 Bkz., Tâhâ Hüseyin, 31.
62 İbn Teymiyye, Muâviye’nin daha sonradan “fitne, ayrılık çıkmasın” diye Osman’ın
katillerinin takibini bıraktığını söylemektedir (İbn Teymiyye, Minhâc, IV, 407-408). Fitne ve
ayrılıkları çıkardıktan sonra bu hassasiyeti kazanmış olması herhalde takdire şayan olsa
gerektir. Muâviye’den sonraki Emevî hâlifeleri ise devletlerinin temeline “mazlum şehit”
kavramını yerleştirmişler, bir bakıma varlıklarını borçlu oldukları “Osman’ın kanına”
devamlı vurgu yapmışlardır. Onlar, devletin meşruiyet zeminini ve tebaa’ya davranış
biçimlerini “Osman’ın kanı: yardım edenler-etmeyenler” ekseninde değerlendirmişlerdir. Bu
yüzden de “yardım etmeme” suçlaması sonraki dönemlerde Emevîler tarafından genel
itibariyle Medinelilere yöneltilen bir suçlama olacaktır. Nitekim Mervân, Osman’a yardım
etmediği gerekçesiyle birinden atâyı keserken (Belâzurî, V, 117), Harre gününün Şam ordu
komutanı Müslim b. Ukbe el-Mürrî de Ensâr’a, “Siz Osman’ı öldürdünüz” diyecektir
(Belâzûrî, V, 348).