Kerbela - Cilt - Cumhuriyet Üniversitesi

284
• Şaban Öz
gerçekleştiğine yeter neden kabul ediyordu ki bu konuda son derece
haklıydı. 50
Burada Muâviye’nin hedefine ulaşmak için izlemiş olduğu siyaseti -bu
söylemle başarıya ulaşmış olmasını da dikkate alarak- maddeler halinde
zikredecek olursak sanırım sonuca ulaşma açısından daha bütüncül bir
yöntem uygulamış oluruz. Muâviye, hilâfete ulaşmak için;
1. Valilik makamının verdiği maddi imkânları sonuna kadar
kullanmıştır: Hz. Ali’nin tam tersine 51 beytu’l-mâlı şahsî mülkü olarak
algılamış, hilâfet mücadelesinde maddi gider ve yatırımlarını buradan
karşılamada herhangi bir sakınca görmemiştir. 52
2. Vaat etme konusunda hiçbir surette kendisini sınırlandırmamıştır:
Nitekim henüz hâkimiyeti altında bulunmayan Mısır’ı Amr’a vaat etmekten
çekinmemiştir. 53
3. Siyasî propagandayı doğru ve etkili bir şekilde yapmıştır: Hz.
Osman’ın kanlı gömleğini sergilemiş, 54 etrafında ağlayıcı kadınlar tutmuş,
kamuoyu oluşturmak, Şamlıların intikam duygularını kamçılamak için
birtakım düzmece mektuplar hazırlatmıştır. 55
4. Nihâî hedefini her zaman gizlemiştir: Hakem toplantısına kadar
açıktan hilâfet talebini asla dile getirmemiştir. 56
5. Zamana ve duruma göre değişen son derece esnek bir siyaset
izlemiştir: Muâviye, kuşaktan kuşağa gelen geleneklere tam olarak bağlı
kalmamış, aksine onların içinden, dönemine, ortamına ve yaşantısının
gereklerine uygun düşenleri seçmekte büyük bir maharet göstermiştir.
6. Aynı söylemi paylaşanları zayıflatmaya çalışmıştır: Cemel ittifakının
başarıya ulaşmaması için onlara gerekli desteği vermemesi, Zübeyr’e mektup
50 Burada bir iki kişinin biat etmemesi veya bazılarından zorla biat alınmış olması onun
meşruluğuna herhangi bir surette zarar vermeyeceğini belirtmemiz gerekir. Zira daha
önceden Hz. Ebu Bekr de benzer durumla karşı karşıya kalmış ve bu hiçbir zaman -Şîa’yı
hariç tutarsak- hilâfetinin meşruluğunu tartışmaya açmamıştır.
51 Hz. Ali, Beytu’l-mâldan para isteyen kardeşi Akîl’e buna hakkı olmadığını söyleyerek
reddetmiş, o da Muâviye’ye katılmıştır. İbn Tıktakâ, 61.
52 Bkz., Tâhâ Hüseyin, 154; İbrahim, el-İslâm ve’s-Sultân, 331.
53 İbn A’sem, I, 524.
54 Bunu Amr’ın tavsiye ettiği de ifade edilmiştir. Bkz., İbn Tıktakâ, 65.
55 Bkz., Belâzurî, VI, 221-222.
56 İbn Teymiyye, Muâviye savunusunda şu ifadelere yer vermektedir; “Muâviye, hilâfet
iddiasında bulunmadı. Ali ile savaştığında hiç kimse ona halife olarak biat etmediği gibi
halifelik için de savaşmadı. O halifeliği hak ettiğini de dile getirmedi… O ve arkadaşları
Ali’ye karşı savaşı ilk başlatanların kendileri olduklarını düşünmedikleri gibi isyan
ettiklerini de düşünmüyorlardı.” İbn Teymiye, Suâlun fî Muâviye b. Ebî Süfyân, 121; ayrıca
bkz., İbn Teymiyye, Minhâc, IV, 383.