Kerbela - Cilt - Cumhuriyet Üniversitesi

Çeşitli Yönleriyle Kerbela • 283
konumuna erişmiş olan Şam valisi Muâviye b. Ebî Süfyân’dır. Hz. Osman,
muhasara esnasında diğer valiler gibi 41 Muâviye’den de yardım istemişti. 42
Ne var ki Muâviye, ihtiyar halifenin ölüsünün, dirisinden daha fazla işine
yarayacağı düşüncesinden veya sonunun neye varacağını hesap
edemediğinden işi ağırdan almıştır. 43 Muhtemelen apokratif olan bir haberde
Muâviye ile Amr baş başa görüşürlerken, Osman’ın kanı konusunda Amr’ın
Muâviye’ye söylediği “Bunu iddia edecek en son iki insanız” itirafı, klasik
kaynaklarımızın da bu samimiyet sorgulamasına gittiğini göstermesi
açısından kayda değerdir. 44 Aynı şekilde Muâviye’nin de kan talebindeki
samimiyetinin kendi döneminde bile sorgulandığını belirtmeliyiz. 45
Aralarında sevgi bağı bulunmamakla 46 beraber Muâviye’nin en büyük
destekçisi konumunda olan Amr’ın, Osman’ın kanını talep konusundaki
samimiyet düzeyi ise tartışılmayacak kadar nettir. Zira koyun çobanlarını
dahi Osman’ın üzerine kışkırtmakla suçlanan 47 Amr’ın, Osman’la olan
meselesinin temelinde Mısır’dan azledilmiş olması yatmaktadır 48 ve şayet bir
Osman’ın katlinden sorumlular listesi hazırlanacak olsa kesinlikle ismi
oldukça yukarılarda yer alacaktır.
Muâviye, Cemel savaşı ile beraber Osman’ın kanını talebe yeni bir
istek daha eklemişti ki bu da; “halife seçiminin şûrâya bırakılması” idi. 49
Muhtemelen şûrâdan ne kastettiğini -en azından içerik olarak- kendisi de
bilmiyordu. Hz. Ali ise, Mekke ve Medine’nin biatini almış olmasını şûrânın
41
İbn A’sem, el-Fütûh, I, 415.
42
Belâzurî, VI, 188; İbn A’sem, I, 415. Muâviye’nin dört bin kişilik bir ordu gönderdiği ancak
bu ordunun Hz. Osman’ın öldürüldüğü haberi gelince geri döndüğü nakledilmiştir. Belâzurî,
VI, 189. Rivâyetler Osman’ın savunma yapıp yapmaması konusunda farklı bilgiler
vermektedir. Hz. Osman’ın çatışmayı yasakladığı konusundaki rivâyetler için bkz., İbn Sa’d,
et-Tabakâtu’l-Kübrâ, III, 1, 49; İbn Şebbe, Târîhu’l-Medîne, IV, 1208-1209; Belâzurî, VI,
189-191, 197. Yevmu’d-Dâr’da çatışmalar yaşandığı konusundaki rivâyetler için bkz., İbn
Şebbe, Târîhu’l-Medîne, IV, 1278; İbn A’sem, I, 423, 425; Mesûdî, II, 354; İbn Asâkir,
Târîhu’d-Dimeşk, XXVIII, 186; İbn Tıktakâ, 72.
43
İbn A’sem’in rivâyetine göre Muâviye, mektubu getiren Misver b. Mahreme’ye, “Ey Misver,
Osman başlangıçta Allah’ın istediği ve razı olduğu şeyleri yaptı, sonra değişti. Allah da
durumu onun aleyhine değiştirdi. Allah’ın değiştirdiğini benim çevirmem mümkün mü?”
demiştir. İbn A’sem, I, 415; Muâviye’nin sonradan Osman’a yardım etmeme konusunda
pişman olduğu hususunda bkz., İbn A’sem, I, 445.
44
İbn A’sem, I, 523.
45
Bkz., İbn A’sem, I, 501.
46
İbn Tıktakâ, 78.
47
Belâzurî, VI, 192.
48
Birinci kuşatma esnasında Hz. Osman kendisini eleştiren Amr’a, “Ey İbn Nâbiğa, sen
insanları üzerime kışkırtanlardansın çünkü seni Mısır’dan azlettim” demiştir. Belâzurî, VI,
192.
49
Muâviye’nin bu talepte Cemel ashabından etkilendiğini söyleyebiliriz. Zira bu istek ilk
olarak onlar tarafından dile getirilmiştir. Bkz., Câhız, Osmaniyye, 173.