Kerbela - Cilt - Cumhuriyet Üniversitesi

282
• Şaban Öz
yöntem de açıkçası şaşırtıcıdır. Nitekim -iddialarına göre- katillerin
bulunduğu Medine’ye gidip, Ali’ye yardım etmek yerine Basra’ya gitmeyi
tercih etmelerinin ıslah argümanı ile izah edilemeyeceği açıktır. 39
Sonuç itibariyle iktidara ulaşmak için her birinin ayrı ayrı planlar
yaptıkları Cemel ittifakı eylem-söylem zemininde samimi olmadığı gibi,
amaç da Osman’ın kanını almak değil, iktidara bir şekilde tutunmaktı.
Yukarıda Hz. Âişe için pratiğini yaptığımız “olsaydı olurdu” çıkarımını
burada Talha ve Zübeyr için yapıp, “istedikleri valilikler verilseydi”
önermesinin sonuç kısmını herhalde söylemeye bile gerek yoktur.
Hiç şüphe yok ki, bu muhalefet hareketinden en kârlı çıkan Muâviye
olmuştur. 40 Öncelikle Ali’nin hilâfetinin tartışmaya açılması Muâviye’nin
minnettar olacağı bir husustu. Muâviye için şükür vesilesi olabilecek bir
diğer husus ise bu birliğin hedefine ulaşamamış olmasıdır.
2. Muâviye
İktidara ulaşmak amacıyla Osman’ın kanını talep söylemine sarılan bir
diğer şahsiyet ise uzun yıllarda elde ettiği güçle, devlet içinde devlet
Emharûn, II, 18, 134, 137; Günal, Hz. Ali Dönemi, 93; Demircan, Ali-Muaviye Kavgası, 88-
89; Dîb, 223).
39 Bu tartışma için bkz., Fığlalı, İmam Ali, 63; “Hâricîliğin Doğuşuna Tesir Eden Bazı
Sebepler”, 235; Demircan, Ali-Muaviye Kavgası, 104. Savunmacı tarih algısı söz konusu
dönemdeki olayları yorumlarken üzerinde durduğu üç ana esas vardır. Bunlar; Hz. Osman’ın
öldürülmesinde sahabenin masumiyeti, Talha, Zübeyr ve Âişe’nin kan taleplerinde ve Hz.
Ali’nin de onların bu kan talebini kabul etmemede haklı olduğudur. Görüleceği üzere kendi
içerisinde çelişkiler barındıran bu yaklaşımın olayları değerlendirmede ciddi sorunlar
yaşadığı veya yaşayacağı muhakkaktır. Öncelikle hukuk açısından ne Talha’nın ne
Zübeyr’in ne de Âişe’nin böyle bir talepte bulunma hakları vardı. Meşruiyet açısından en iyi
ihtimalle yapabilecekleri; Hz. Osman’ın, Ubeydullah b. Ömer’i cezalandırmama
konusundaki uygulamasına Hz. Ali’nin Hz. Osman’a karşı yaptığını yapıp, onu uyarmaları,
şayet bu konuda Ali’nin zaafı olduğu düşünülüyor ise toplanan askerî birlikle Medine’ye
hareket edip, ona destek vermek, en azından bu konuda Ali’nin mazeretini ortadan
kaldırmak olabilirdi. Muhtemelen hareket noktasında erken dönemde fark edilen
“samimiyetsizlik” olgusunun giderilmesi düşüncesi yatan, “sahabe” kavramını ve içeriğini
koruma adına bu dönemde cereyan eden birçok hâdisenin sorumluluğu, bir Yahudi
dönmesine ihale edilmiştir. Klasik tarihçilerimizin rolünü çok iyi oynattıkları İbn Sebe’ye
bugünkü savunmacı zihniyetin son derece müteşekkir olması gerektiğini söylemeliyiz. Zira
bu dönme Osman’a karşı muhalefeti hem başlatmış, hem organize etmiş, hem öldürülmesi
için planlar yapmış hem de tam sulh olup taraflar yurtlarına dönecekken savaşı başlatmıştır
(Bkz., Ali, The Early Caliphate, 141-142; Emharûn, II, 121-122; Dîb, 225; Sıddıkî, 125). Bu
Yahudi dönmesinin yetersiz kaldığı yerlerde ise “ictihad” olgusu devreye sokulmuştur (Bkz.,
Bakillânî, et-Temhîd, 232; İbn Haldûn, Mukaddime, I, 513; Heytemî, es-Sevâik, 215; aynı
kavram Muâviye için de kullanılmıştır. Bkz., İbn Teymiyye, Minhâc, IV, 384, 391-392).
Âişe, Talha ve Zübeyr cephesinin Ali’ye karşı bu isyanının “ictihad” kavramı ile
geçiştirilmesine de doğal olarak itiraz ediyoruz. Zira bu geçiştirme pratikte “on bin” (İbn
Tıktakâ, 64) Müslüman’ın kanının geçiştirilmesidir.
40 Tâhâ Hüseyin, 58.