Kerbela - Cilt - Cumhuriyet Üniversitesi

KERBELA HADİSESİ’NİN SİYASİ SEBEBİ
YEZİD B. MUAVİYE’NİN VELİAHT TAYİN EDİLMESİ
MESELESİ ÜZERİNE TESPİT VE DEĞERLENDİRMELER
Adem Apak
Yezid, Muaviye b. Ebû Süfyan’ın Şam valiliği esnasında Kelb
kabilesine mensub Meysûn bint. Bahdal ile evliliğinden dünyaya gelmiş
oğludur. Bir bedevî olması sebebiyle şehir hayatına alışamayan annesiyle
birlikte babasının kontrolünden uzak bir şekilde serbest bir hayat yaşadı.
Onun çölde kabilesi arasında edindiği ve daha sonraki hayatında da
sürdürdüğü bazı alışkanlıklar Müslümanların şiddetli tenkidine maruz
kalacaktır. 1
Muaviye’nin toplum nazarında itibar kazandırabilmek için oğlunu hac
emiri olarak görevlendirmiş, ayrıca İstanbul muhasarasında yardımcı
ordunun komutanlığına getirmiştir. 2 Muaviye’nin oğluyla ilgili olarak attığı
bu adımların asıl hedefi onu gelecekte veliaht tayin etmek olduğu
anlaşılmaktadır. Bu kararında kendisini en çok cesaretlendiren Kûfe valisi
Muğîre b. Şu‘be’dir. Muaviye’nin en güvendiği bürokratı konumunda olan
Irak valisi Ziyâd b. Ebîh ise Yezid’in veliaht tayin edilmesine hiçbir zaman
sıcak bakmamıştır. Belki de bundan dolayı halife, oğlunu yerine bırakma
kararını Ziyâd’ın ölümünden sonra açıklamıştır. 3
Muaviye b. Ebû Süfyan, oğlunun veliaht olarak tayin edilmesi kararını
açıklamadan önce Müslümanların yeniden ihtilâfa düşmemesi ve kan
akıtılmaması için yerine birinin tayin edilmesi fikrini gündeme getirdi. Bu
konuda politik alt yapıyı oluşturduktan ve belli bir kamuoyu desteği temin
1
İbn Kuteybe, el-İmâme ve’s-Siyâse, (thk. Tâhâ Muhammed Zeynî), I-II, Kâhire 1967, I, 174.
Ya‘kûbî, Tarih, I-II, Beyrut 1960, II, 241; Taberî, Tarihu’l-Ümem ve’l-Mülûk, (thk.
Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim), I-XI, Beyrut ts. (Dâru’s-Süveydân), V, 329, 499; Mes‘ûdî,
Mürûcü’z-Zeheb, I-IV, (thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid), Mısır 1964, III, 77.
Yezid’in Şahsîyeti hakkında bk. Kılıç, Ünal, Tartışmaların Odağındaki Halife Yezid b.
Muaviye, İstanbul 2001, s. 396-420.
2
Halîfe b. Hayyât, Tarih, (thk. Süheyl Zekkâr), I-II, Beyrut 1993, s. 159; İbn Abdirabbih, el-
Ikdü’l-Ferîd, IV, 367-368.
3
İbn Kuteybe, el-İmâme, I, 142; Ya‘kûbî, Tarih, II, 220; Taberî, Tarih, V, 302-303; İbn
Abdirabbih, Kitabu Ikdi’l-Ferîd, I-VII, Kâhire 1965, IV, 368; İbnü’l-Cevzî, el-Muntazam fî
Tarihi’l-Ümem ve’l-Mülûk, (thk. Muhammed Abdülkadir Atâ-Mustafa Abdülkadir Atâ), I-
XVIII, Beyrut 1992, V, 285-286; İbnü’l-Esîr, el-Kâmil fi’t-Tarih, I-IX, Beyrut 1986, III, 244,
249-250; İbn Kesîr, el-Bidâye ve’n-Nihâye, I-XIV, Beyrut-Riyad ts. (Mektebetü’l-Meârif--
Mektebetü’n-Nasr), VIII, 79.