Kerbela - Cilt - Cumhuriyet Üniversitesi

Çeşitli Yönleriyle Kerbela • 125
Abbâsîler döneminde Hz. Hüseyin’in türbesi ve çevresiyle alakalı
birbirinden çok farklı uygulamalar söz konusudur. Kimi halifeler ve aileleri
türbeye ihtimam gösterirken el-Mütevekkil örneğinde olduğu gibi yıkanlar da
bulunmaktadır. Buna rağmen türbe ve çevresi gelişmeye başlamış, insanların
akın akın ziyaret ettikleri bir kutsal beldeye dönüşmüştür. Artık bu dönemde
Hz. Hüseyin’in kabrinin bulunduğu Kerbela, meşhed olarak adlandırılmaktır.
Kerbela’nın kutsal bir mekâna ve ziyaret yerine dönüştürülmesinde Şiî
Büveyhîler’in katkısı oldukça büyüktür. Bunların dönemlerinde ihdas edilen
Muharrem’in 10. gününde ağıtların yakılması, matemin tutulması Hz.
Hüseyin ve beraberindekilerin şehit edilişlerinin her an canlı tutulmasını
beraberinde getirmiş ve bu uygulamalar günümüze kadar gelmiştir.
Hz. Hüseyin’in meşhedi muhtelif zamanlarda çeşitli yıkımlar
geçirmişse de bölgeye hâkim olan her iktidarın ilgisini çekmiş, bölgeyi
ziyaret eden pek çok hükümdar meşhede hediyeler takdim etmiş, ziyarete
gelenlerin ihtiyaçlarının karşılanabilmesi için vakıflar oluşturmuşlardır.
İlhanlılar döneminde Kerbela’ya yapılan belki de en güzel iyilik Hz.
Hüseyin’e nispet edilen Hüseyniyye kanalının açtırılmasıdır. Sanki bir nevi
Hz. Hüseyin’in ulaşamadığı Fırat nehri, meşhedinin bulunduğu ve artık
insanların yaşadığı bir şehir olan Kerbela’ya kadar yani onun ayağına kadar
getirilmiş ve şehre hayat vermiştir. Bu arada şehirdeki Hz. Hüseyin’in
meşhedi ziyaret için yeterli bulunmamış olacak ki Abbâs için de ayrı bir
meşhed tesis edilmiştir. Zira muhtelif zamanlarda Meşhed-i Hüseyin’in
başına gelen olaylardan birazının bile Meşhed-i Abbâs’ın başına gelmemiş
olması, bu meşhedin ilk zamanlarda olmayıp müteakiben inşa edildiğini
ortaya çıkarmaktadır. Büveyhîlerden sonra bölgeye hâkim olan hemen her
iktidarın Kerbela’daki meşhed’e saygılı olduğu, türbenin tamirinde
bulundukları görülmektedir. Özellikle Safevî dönemi Büveyhîler kadar etkili
olmuş, Osmanlı-Safevi mücadelesi sonrasında Irak’ın Osmanlı hakimiyetine
girmesi ise bölgede Şiî-Sünnî çatışmasını tetiklemiştir. Bölgedeki İran
nüfuzu ve Şiî yayılmacılığı, Şiîlerin kutsal addettikleri atebelere yoğun
ziyaretleri Osmanlı idaresini daima rahatsız etmiştir. Yine Şiîlerin,
Kerbela’da Hz. Hüseyin’in mescidini devamlı surette genişletmek ve tamir
ettirmek isteyişleri, buralara defnedilmek için yoğun bir cenaze nakli
talebinde bulunmaları, atebelere hediyeler gönderilmesi ve mülk edinimleri
bu rahatsızlığı artıran sebepler olmuştur. Hz. Hüseyin’in mezarı, babasının
mezarının bulunduğu Necef’ten daha fazla ziyaretçi çekmiş ve meşhedi
ziyarete gelenlerin katkılarıyla şehrin nüfusu artmış ve buna paralel şehir
zenginleşmiştir. Bu sayede Kerbela, Bağdat’tan sonra Irak’ın ikinci büyük