Ses Bilgisi, Metin, Sözlük - Turuz.info

iri geçmiş zaman (-Dı) ekidir. Geçmiş zaman eki hangi fiil köküne gelirse gelsin, bu ek
hep dar, düz ve kalın biçimde kullanılmaktadır:
duy- > duydı̊ŋ (7-27), bol- > boldım (18-71) tuw- > tuwdı (21-65), ▄ur- > ▄urdı▄
(15-45), unutma▄ > unŭttım (18-41);
Yaptığımız incelemelere göre bölgemizdeki ağızda yuvarlaklık uyumunun
gerçekleşmediği görünmektedir. Yuvarlaklık uyumsuzluğu iki başlık altında
toplayabiliriz:
1) yuvarlaklık uyumunun sadece ilk hece (bazen ilk iki hece) için geçerli olduğu
görünmektedir:
ḳopır ǚstĭnde (9-261), ḳorınmiy (14-19), buġın (8-31), lo▄ım tuzlı tuwū (9-193),
unŭttım (18-41); cuwŭrıp (3-123);
2) Köstence ağzının kelimelerinde ilk hecede yuvarlak ünlü varsa ondan sonra gelen
hecede düz geniş ünlü gelmektedir:
togerek (9-193), ḳuneş (3-202), oca▄ (17-53), şorbası (11-67), borek (6-188).
Köstence Kırım Türkçesi ağzındaki eklerinin yuvarlak biçimlerinin bulunmamasıyla
beraber dudak ünsüzlerin ünlüleri kendilerine benzetmesiyle meydana gelen
yuvarlaklaşmalar bulunmaktadır:
aġız (ETG:288) > awuzĭmĭznı (2-152), adıġ (EUTS:3) > ayuw (21-43), tegül
(DLT:595) > tuwul (1-58), tepeler > töbeler (3-93), baġ (ETG:266) > bo▄şalar (17-73),
yipek > yüpek (18-42), fırın > furunğa (3-337).
4.3. Ünsüz uyumu
Türkiye Türkçesi’nin ses bilgisinde geçerli bir kural olan ünsüz uyumu incelediğimiz
Köstence Kırım Türkçesi ağzında eklerde ekleşme noktasında bulunan ünsüzler
arasında oluşan benzerliklere bakıldığında bu ağzın güçlü bir ünsüz uyumuna sahip
olduğu görünmektedir.
76