Ses Bilgisi, Metin, Sözlük - Turuz.info

gruba ayrıldığını görebiliriz: tarihi olay olarak (kalıcıdır) ve konuşma sırasında meydana
gelen büzülme (geçicidir).
Tarihi olay olarak büzülme:
VġuK > VK (ġu > Ø, büzülme )
yoġurḳan (ETG:312) > yorğanım (9-286);
Konuşma sırasında meydana gelen büzülme:
yasağanlar > yasānnar (3-87), aşağıda > aşāda (3-105), ne bileyim > ne bĭlim (17-75),
menım > meŋ (17-89), ayağıŋ > ayāŋ (3-213), buyur > bōr (2-1), ba▄ayım > ba▄ām
(2-10), diyecegim > decēm (2-137), üyleniyik > ülenı̇̄k
(2-208), ḱağıt > ḱāt (3-202),
onıŋ > oŋ (3-302), başlağan > başlān (4-79), ▄apalmağan > ▄apalmān (6-145),
▄uwaladılar > ▄uwadĭlar (10-57), suwum > sūm (12-162), ▄uyruğundan > ▄uyrūnnan
(12-207), süyümge > sƶmge (13-115), bolıp > bōp (18-76).
3.6. Derilme
Tarihi ses olayı olarak derilmenin çok az sayıda örnekleri bulunmaktadır:
taḳı (ETG:296) > daha > tā (1-218).
Yaptığımız incelemelere göre derilme olayı bölgemizde çok rastlanan olaylardan biridir.
bayağı > bayā (17-47) ̴ (13-119), ayttırmağa > ayttırmā (5-70), ▄ana > ▄ā (18-34),
o▄umağa > o▄umā (18-92), ▄ana > ḫā (2-10), romanyege > romanyē (2-62), barmağa >
barmā (9-178), mağa > ma (2-73), türkiyege > turkiyē (2-113), tüpeġı > tupē (2-118),
▄ılmağa > ▄ılmā (3-41), kezmege > gezmē (3-251), satmağa > satmā (12-133), ▄ulağı >
▄ulā (20-38), türkiyege > tŭrkiyē (22-174).
3.7. Gerilme
Tarihi bir hadise olarak baya (ETG:266) > bayağı (2-110), gerilme olayı sonucunda
ortaya çıkan bir örnektir. Daha sonra, konuşma sırasında derilme olayı sonucunda eski
haline dönmektedir.
İncelediğimiz ağızda konuşma sırasında gerilme olayına uğrayan kelimelerin
örneklerine nadir rastlanmaktadır:
tesirlendıre > tesüyı̇̆
rlendĭre (9-135), şı̇̆ra▄lar
> şı̇̆ğara▄lar
‘çırak’(19-50).
53