Ses Bilgisi, Metin, Sözlük - Turuz.info

2.2. d/ > t/ değişmesi
Ele aldığımız ağızda bazı kelimelerde ötümsüzleşme sonucunda meydana gelen bu
değişme kalıcı hale gelmektedir.
abdullah (Ar.) > aptuĺĺā (1-4), eşid- (EUTS:140) > eşıtmedıḳ (1-45).
2.3. d/ > y/ değişmesi
Türkiye Türkçesinde olduğu gibi bu değişme Köstence ağzında da tamamen
gerçekleşmiş durumundadır. Eski Türkçe dönemindeki kök ünlüsünden sonra gelen tüm
d/ sesleri Köstence ağzında y/ sesine geçiş yapmış görünmektedir.
adır- (ETG:258) > ayırıp (1-191), küdegü (ETG:285) > kiyevlerı (1-211), yadaġ
(OY:184) > cayaw (2-43), kӓd- (EUTS:69) > ḳıyĭngen (3-119), bod (EUTS:30) >
boyĭnda (2-56), tod (OY:175) > toy (12-9), badruḳ (EUTS:20) > bayra▄ (12-19), bıdıḳ
(DLT:89) > mĭyĭ▄ (2-126), ḳudruḳ (IB:56) > ▄uyru▄ (12-185), ḳod- (ETG:281) >
▄oyayı̇̆m
(18-18), yad- (ETG:307) > cayğanda (11-95), udıḳ (EUTS:171) > yu▄ŭdan
(19-81), ḳuduġ (ETG:284) > ▄uyıŋ (12-133), öd (OA:107) > iylede ‘öğle’ (3-128), adıġ
(EUTS:3) > ayuw (18-19), bedük (DLT:77) > biyük (17-16), boduġ (EUTS:30) >
boyalandı (20-243).
2.4. d/ > [z/] > y/ değişmesi
d/ sesinin y/ sesine geçerken arada bir geçiş hadisesinin olduğu görünmektedir. Bir ses
değişmesinin meydana gelmesi arada başka bir ses değişmesini meydana getiriyorsa bu
geçişmedir. Birden fazla ses olayı sonucunda meydana gelen bir değişme varsa buna
geçişme denmektedir. Geçişme fonetik bir hadise değil, fonetik geçiş değişmesidir. Bir
sesin nitelikleri değişirken niteliklerinin değişmesine yardımcı olan ara sesler vardır.
Ses hadiseleri meydana gelirken kalıcı hale gelen değişmelere baktığımızda, sesin
değişmesi sırasında bir geçiş sesi görünmektedir. Bir fonetik olayı zincirinde bir sesin
diğer bir sese geçerken arada oluşan ses değerleri geçişme olarak ifade edilmektedir. Bir
ses diğer bir sese ancak birer derecelik geçişmelerle geçmektedir.
Bu değişmenin gerçekleşmesinde arada bir [z/] sesinin geçtiği görünmektedir.
32