Ses Bilgisi, Metin, Sözlük - Turuz.info

5. İncelediğimiz ağızda meydana gelen en önemli hadiselerden biri sızıcılaşma hadisesi
patlayıcılaşmadan daha sık görünmektedir. Genellikle iki ünlü arasında bulunan
patlayıcı ünsüzler sızıcılaşır:
so▄a▄ > soğa▄ (2-57), (V▄V > VğV, sızıcılaşma);
so▄ır > soḫır (17-41), ya▄ın > yaḫın (1-9), (V▄V > VḫV, sızıcılaşma);
mecidiye > mejdiye (6-143), sıca▄ > sıja▄ (3-199), (VcV > VjV, sızıcılaşma);
ğayet > ▄ayet (21-81), bağırğan > ba▄ırğan (18-17), (ğ/ > ▄/, patlayıcılaşma);
haber > ▄aber (3-89), (#h > #▄, patlayıcılaşma);
ğaĺba > ġaĺba (2-18), (#ğ > #ġ, patlayıcılaşma).
6. Ötümlüleşmeler ile ötümsüzleşmelere aynı derecede rastlanmaktadır:
ḳopısı > ḳobısı (1-117), (p/ > b/); endıḳı > endıġı (18-21), (ḳ/ > ġ/); tat > dadĭn (3-166),
(t/ > d/); abdest > abdez (7-14), (s/ > z/) (Ötümlüleşme);
bolüm > polı̊m (1-176), (#b > #p); bilmeymız > bĭĺmiymıs (1-45), (z# > s#); ağa >
aḫam (4-95), (ğ/ > ḫ/); şimdi > şıntı (9-177), (d/ > t/) (Ötümsüzleşme).
7. Bölgemizde en yaygın kullanılan değişme benzetmedir. İncelediğimiz ağzın ünsüz
benzetmeleri dudaklılaşma, sızıcılaşma, ötümlüleşme, ötümsüzleşme, damaklılaşma ve
geniz benzetmelerin çok sayıda örnekleri bulunmaktadır:
skemle > skembe (18-14), (/ml/ > /mb/) – dudak benzetmesi;
nişanlar > nişannar (13-25), (/nl/ > /nn/) – geniz benzetmesi;
yı▄ınğa > yı▄ıŋğa (2-79), (/nğ/ > /ŋğ/) – damak benzetmesi;
endıḳı > endıġı (18-21), (/d-ḳ/ > /d-ġ/) – ötümlülük benzetmesi;
▄adipe > ▄atipe (5-132), (/d-p/ > /t-p/) – ötümsüzlük benzetmesi;
evra▄ > evraḫta (1-133), (/v-▄/ > /v-ḫ/) – sızıcılaşma benzetmesi.
8. Köstence Kırım Türkçesi ağzında zamirlerde ünsüz ayrışmalarına sık rastlanmaktadır:
o > oŋa > ona (3-121) > oğa (2-176) (/ŋ/ > /ng/ > /n/ ̴ /g/ ayrışması);
sen > saŋa > sağa (4-134) > sana (11-32) ̴ (20-231) (/ŋ/ > /ng/ > /n/ ̴ /ğ/ ayrışması).
9. Bölgemizde günlük hayatta vurgulama için konuşmada kullanılan ikizleşmeler sık
görünmektedir:
epıŋıznı > eppıŋıznı (18-27) /p/ > /pp/;
241