Ses Bilgisi, Metin, Sözlük - Turuz.info

h > Ø değişmesi
harb (Ar.) > arbı, hoca (Ar.) > oca, hemen (Ar.) > emen, cahil (Ar.) > cail, ḳabahat
(Ar.) > ▄abātı, meşhur (Ar.) > meşūr;
ġ > Ø değişmesi
yalġan (DLT:734) > yalan, ḳulġaḳ (EUTS:123) > ▄ulak, ḳazġan- (ETG:279) > ▄azana.
Ses hadiseleri bakımından ünsüzler
1. İncelediğimiz Köstence ağzında eklerde ekleşme sırasında bulunan ünsüzler arasında
oluşan benzerliklere bakıldığında ağzın ünsüz uyumuna sahip olduğu görünmektedir:
tĭĺ+de (1-95), şĭğar-dĭ (2-140), bı̇̆z+de+ġı
(3-161), pamı̊ ▄+tay (5-51), sa▄ız+day (5-52),
▄oz-la-ğan (9-50), şalış-▄an+nar (9-271), yaş+ın+da (13-109);
2. Köstence Kırım Türkçesi ağzında yutulma, erime ve düşme hadiselerine yaygın
rastlanmaktadır:
tataynıŋ > tatayıŋ (18-39) (n > Ø, yutulması), şimdi > şı̊nı (2-111) (d > Ø, yutulması),
onlar > onar (2-28) (l > Ø, yutulması), şiptşi > şipşilik (9-25) (t > Ø, yutulması);
tuw- > tudım (17-3) (w erimesi), perşembe > peşembı (11-15) (r erimesi), toldır- >
totırdım (18-2) (l erimesi), sağa > saã (3-93) (ğ erimesi);
turist > turis (3-92), abdest > abdes (18-90) ḳomunist > ḳomunis (8-15), dost > dos
(20-156) (t# > Ø, düşmesi).
3. Köstence’deki Kırım Türkçesi ağzında büzülme ve derilme hadiseleri en sık rastlanan
hadiselerden biridir:
aşağıda > aşāda (3-105), ne bileyim > ne bĭlim (17-75), ayağıŋ > ayāŋ (3-213),
diyecegim > decēm (2-137), ▄uyruğundan > ▄uyrūnnan (12-207) (Büzülme);
bayağı > bayā (17-47), ayttırmağa > ayttırmā (5-70), o▄umağa > o▄umā (18-92), mağa >
ma (2-73), kezmege > gezmē (3-251), ▄ulağı > ▄ulā (20-38) (Derilme).
4. Bölgemizde ses türemeleri de sık rastlanan hadiselerden biridir:
aḳa (EUTS:6) > a▄ay (18-57), abi > abiyime (9-69), zurna > zurnay (11-17), apte >
aptiy (6-42), (Ø# > y# türemesi); ruze (Ar.) > oraza (3-265), rus > orĭslar (2-20), (#Ø >
#o türemesi); dua > duwalarğa (18-61), laik > ĺayĭ▄ (1-58), (/VV/ > /VKV/ türemesi).
240