Ses Bilgisi, Metin, Sözlük - Turuz.info

1) yuvarlaklık uyumu sadece ilk hece (bazen ilk iki hece) için geçerlidir: ḳorınmiy
(14-19), lo▄ım (9-193), buġın (8-31), unŭttım (18-41);
2) ilk hecede yuvarlak ünlü varsa ondan sonra gelen hecede düz geniş ünlü gelmektedir:
togerek (9-193), ḳuneş (3-202), oca▄ (17-53), şorbası (11-67), borek (6-188),
3. Ses hadiseleri bakımından en çok kalınlaşma, düzleşme ve yuvarlaklaşma rastlar:
izin > ızın (1-75), perşembe > peşembı (11-15), tüşünmek > tuşuner (1-128), bahçe
(Far.) > ba▄şa (3-61), gayri (Ar.) > ğayrı (2-194), kün (KB:301) > ġunı (2-19), yigit
(ETG:311) > cıġıtı (3-10), zincir (Far.) > şıncırlarman (16-68) (Kalınlaşma);
bozdı▄ > bızdı▄ (18-50), buşu▄ > bĭşĭ▄ (18-60), küyew > kiyew (5-130), tüḱan >
tı̇̄ḱan
(19-93), sarburma > sarmırma (3-310), uşma▄ > ışḫan (5-51), büyük > biyı̇̆
▄
(5-96), borek > berek (19-110), öküz (EUTS:100) > oġĭz (2-150), tökülmek (DLT:644) >
toġılíp (1-114) (Düzleşme);
tepmek > töbeler (3-93), yipek > yüpek (18-42), ▄oyma▄ > ▄uyaman (6-180), fırın >
furunğa (3-337). sebmek (IB:59) > süye (22-85), eb (OY:136) > üy (20-24), aġız
(ETG:288) > awuzĭmĭznı (2-152), adıġ (EUTS:3) > ayuw (21-43), tegül (DLT:595) >
tuwul (1-58), kintik (ETG:281) > ḳunduḳ (11-75) (Yuvarlaklaşma).
İncelediğimiz ağızda tespit ettiğimiz ünsüzler
Köstence ağzında standart Türkiye Türkçesi konuşma dilinde kullanılan tüm ünsüzler
bulunmaktadır. İncelediğimiz bölgede normal değerdeki ünsüzlerin yanında bir takım farklı
özellikler taşıyan ünsüzler ‘‘b́ , ġ, ▌, Ǖ, ḫ, ḳ, ▄, ḱ, ĺ, ń, ŋ, ŕ, ś, ş́, t́, v́, ź, w’’ tespit edilmiştir.
Ses değişmeleri bakımından ünsüzler
İncelediğimiz Köstence Kırım Türkçesi ağzında en önemli değişmelerden şunlar sık
rastlanmaktadır:
t ≥ d değişmesi
tuy- (EUTS:167) > tuya, toŋuz (IB:61) > domız, toḳsun (DLT:635) > do▄san, taġay
(CC:176) > dayım, munta (EUTS:89) > mında, kintik (ETG:281) > ḳunduḳ;
d/ > y/ değişmesi
yadaġ (OY:184) > cayaw, tod (OY:175) > toy, yad- (ETG:307) > cayğanda;
238