Ses Bilgisi, Metin, Sözlük - Turuz.info

SONUÇ
Yazı dili olmayan ağızlardan biri Köstence Kırım Türkçesi ağzının incelenmesi
sonucunda bazı özellikler tespit edilmiştir.
Köstence ağzında tespit ettiğimiz ünlüler:
Romanya Köstence’deki Kırım Türkçesi Ağzında standart Türkiye Türkçesindeki
ünlülerin hepsin bulunmakla beraber bu ünlülerin uzun (ā, ē, ī, ı̇̄,
ō, ȫ, ū, ƶ) ve kısa (ă, ĕ,
ĭ, ı̇̆,
ŏ, ö̆ , ŭ, ǚ) türleri bulunmaktadır. Bunun dışında iki ünlünün özelliklerini taşıyan
ünlü türleri (á, à, å, ã, è, e̊ , í, ı̊, ı̇̊
, ó, ө, ӫ, ú) tespit edilmiştir.
Ses hadiseleri bakımından bölgemizdeki ünlüler:
1. Köstence Kırım Türkçesi ağzında kalınlık – incelik uyumu tam olarak
gerçekleşmemiş durumundadır. Bölgemizdeki kalınlık – incelik uyumunun
bozulmasının sebeplerinden biri bazı eklerin ince şekillere sahip olmamasıdır. Kalınlık
– incelik uyumunun bozulmasının bir başka sebebi düz dar (ı, i) ünlülerin damak
uyumuna uymamalarıdır. Düz – dar ünlülerin bulunduğu kelimeler genellikle kalınlık –
incelik uyumuna uymazlar:
şı̇̆ğarsa▄
(1-65), memleketĭnde (2-88), pĭtĭrgenner (4-26), üyrĕnecekmız (15-121).
dedelerım (10-11);
Damak uyumunun bozulmasına bir başka sebep ince l sesinin bulunmasıdır:
azır > azırlegenner (4-98) > azırlegendiy (6-190) > azırler (17-72);
Geçmiş zaman (Dı), şahıs ve iyelik eklerinin ince varyantlarının bulunmaması
bölgemizdeki damak uyumunun bozulmasına neden olmaktadır:
kelı̇̆nım
(13-33), eşittım (3-322); azırlenemĭz (2-92) etmiyıḳ (6-32), sebebımıznı (1-6).
2. İncelediğimiz Köstence ağzında dudak uyumunun gerçekleşmediğini söyleyebiliriz.
Bölgemizde ekleşmede kullanılan hemen hemen bütün eklerin yuvarlak biçimleri
bulunmamaktadır. Köstence ağzındaki dudak uyumunu iki başlık altında toplayabiliriz:
237