Ses Bilgisi, Metin, Sözlük - Turuz.info

1.1. Ünlüler
Romanya Köstence’deki Kırım Türkçesi Ağzında standart Türkiye Türkçesi’ndeki
ünlülerin tamamı bulunmaktadır (a, e, ı, i, o, ö, u, ü). İncelemiş olduğumuz bölgede
normal değerdeki ünlülerin yanında bir takım farklı özellikler taşıyan ünlüler de
bulunmaktadır. Aynı zamanda iki ünlünün özelliklerini bulunduran ünlü türler (á, à, å, ã,
è, e̊ , í, ı̊, ı̇̊,
ó, ө, ӫ, ú), bu ünlülerin uzun (ā, ē, ī, ı̇̄,
ō, ȫ, ū, ƶ) ve kısa (ă, ĕ, ĭ, ı̇̆,
ŏ, ö̆ , ŭ, ǚ)
türleri bulunmaktadır. İncelediğimiz bölgede varyantlarıyla birlikte 37 tane ünlü
bulunmaktadır.
Aşağıda Köstence ağzında bulunan ünlüler kelime başında, içinde ve sonunda
örnekleriyle beraber incelenmiştir.
a: Geniş, düz bir ünlü olup arka damakta boğumlanan kalın bir ünlüdür. Normal
uzunluktadır. Bu sesin özelliklerini bulunduran dört ünlü daha (á, à, å, ã) vardır. Bu
ünlüler incelediğimiz ağızda geniş olarak kullanılmaktadır.
#a: araba (2-170), adam (3-291), anahtar (17-90), aşmaŋĭz (18-7), artından (20-347)
/a/: balları (4-26), tawdan (2-170), boş́nak (20-6), aptada (17-91)
a#: awada (17-91), bĺayna (21-13), sŏra (7-53), uwŭmağa (3-342)
ā: Geniş, düz, arka damakta boğumlanan kalın bir ünlüdür. Normalden uzundur.
İncelemiş olduğumuz ağızda sık rastlanmaktadır. Sesin uzaması, vurgulama ve ses
olayların sonucudur.
#ā: ārtı▄ (1-159), ābibullā (3-1), ābiyime (5-131), ānā şay (18-21), āpperım (22-2)
/ā/: alğāmandır (1-104), rātsızlağan (1-106), sāte (3-257), cewāb (5-65), aşşāca▄man
(9-267), bolğāsıŋ (5-131), mābet (5-86), parmāŋ (19-46), uzā▄ (22-154)
ā#: naḱā (4-123), aytmā (7-30), tā (8-74) cumā (18-28), o▄ŭtmā (20-38)
ă: Geniş, düz, arka damakta telaffuz edilen kalın ünlüdür. Uzunluğu normalden kısadır.
#ă: ăytar (5-86), ăwlĭsĭn (12-234), ăyta (18-27), ăma (20-257), ăyĺandı (22-98)
/ă/: nădăy (2-92), uĺăn (3-28), arăda (17-92), dewăm (15-56), bolăyatır (20-329),
yasăğaşı (22-172)
10