Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü

Elektra, tragedyanın en ünlü, en çok sözü
edilen bir kahramanıdır. Aiskhylos'un "Agamemnon"
üçlüsünde, Sophokles'in "Elektra",
Euripides'in de hem "Elektra" hem de
"Orestes" tragedyalarında rol alır. Antigone
gibi insanlarüstü bazı yasaları korumayı, bazı
ilkeler adına kendi kendine eyleme geçmeyi
göze alan yiğit bir kızdır. Ne var ki, eli kana
bulandıgı, anasını öldürmek gibi korkunç ve
dogadışı bir suça karıştığı içindir ki, Elektra -
adının tersine - karanlık ve karmaşık bir kişilikle
canlanır gözümüzün önünde. Hamlet sorununu
ilkçağ tragedyasında dile getiren kişidir.
Bu bakımdan tragedya yazarlarını çekmesi,
büyülemesi, karakterini çeşitli açılardan
ele almayı esinlemesi şaşılacak bir şey değildir.
Öyküsü kısaca şöyledir-. Agamemnon Troya
savaşına çıktığı zaman, Elis'te rüzgârların
esmesini sağlamak zorunda kalmıştır. Bunu
kocasına affedemeyen karısı Klytaimestra,
Atreusogullarının baş düşmanı Aigisthos'la
kocasını aldatır ve yıllar geçip Agamemnon
dönünce iki âşık onu alçakça bıçaklarlar. Gene
yıllar geçer, bu kez Elektra delikanlılık çağına
gelen kardeşi Orestes'i babalarının öcünü
almak üzere yetiştirir. Kardeşinin önce Aigisthos'u,
sonra da Klytaimestra'yi öldürmesine
yardım eder. Ana katili olduktan sonra,
Orestes'in peşine Erinys'ler takılır. Elektra'nın
rolüyse burada biter. Herhangi bir pişmanlık
duyduğu tragedyada söz konusu değildir.
Elektra kan davasının en belirgin simgelerinden
biridir (Orestes).
Elektryon. Perseus'la Andromeda'nın oğlu,
Alkmene'nin babası (Alkmene).
Elephenor. llyada'da adı geçen Abant önderi.
Abant'lar Euboia yarımadasına yerleşmiş
bir kavimdir. Elephenor, Helena'nın eski
taliplerinden olduğu için otuz gemiyle katılır
Troya savaşına. Homeros'a göre Agenor'la
savaşırken öldürülür (İl. IV, 463-472). Başka
bir efsane onun Troya'dan döndüğü ve önce
Sicilya açıklarında, sonra da Epir'de şehir
kurduğunu anlatır.
Eleusis. Eleusis şehrine adını veren efsanelik
kişi. Hermes'in oğlu ve Triptolemos'un
babası olduğu söylenir. Demeter Triptole-
10(1
mos'u ölümsüz kılmak için ateşe daldırırken,
Eleusis olaya tanık olup bir çığlık atacak olmuş,
Demeter de buna kızarak onu öldürmüş
(Triptolemos).
Elpenor. Odysseus'un arkadaşlarından biridir.
Büyücü Kirke'nin konağında yiyip içer,
keyfeder ve Odysseus ölüler ülkesine gitmek
üzere yola çıkacağı gece fazla şarap içmiş
olan Elpenor sızdığı damdan aşağı düşer ve
ölür. Ruhu Hades'te Odysseus'a yalvarır kendisini
gömsün diye.
Empusa. Tanrıça Hekate'nin çevresinde bulunan
korkunç bir görüntü. Hekate'nin insanları
korkutmak için yarattığı bu canavar her
çeşit kılığa girerek daha çok kadınlara ve çocuklara
görünürmüş. Bir ayağı tunçtanmış,
insan etiyle beslenir ve kurbanlarını avlamak
için çok güzel bir kadın kılığma girermiş.
Endymion.
Parlak ayın çevresinde sapışız yıldız
rüzgarsızken duru gökyüzü
nasıl yanarsa ışıl ışıl.
Bütün doruklar, sivri kayalar ve çayırlar
nasıl serilirse göz önüne,
gökler yırtılıp da açılır,
tekmil yıldızlar görünür,
ferahlar yüreği çobanın...
Endymion efsanesi Homeros'un bu birkaç
dizesinden doğmuş gibidir. Ama bu efsanenin
asıl kahramanı eski adıyla Latmos, bugün
Beşparmak diye anılan dağdır. Beşparmak
dağının eteğinde Menderes ırmağı kendi ovasınca
akarak bin bir dolanışla gümüşten aylar
çizer. Koca ırmak Bafa gölüne ve batıda Adalar
denizine pırıl pırıl boşanır. Geceleri Bafa
gölü tepsi dolusu gümüştür.
Beşparmakların görkemi insan hayalini
uzak geçmişlere, kıtaları sarsıp dağlan birbirinin
üzerine yığan büyük yersarsıntılan çağına
götürür. Beş doruğunu bir elin beş parmağı
gibi göğe uzatan bu dağa bakarken o depremlerin
gürleyişini duyar gibi olur insan.
Ama ay ışığı bu dağların sertliğini şeker gibi
eritir ve çatık kaşlarını çözer. O zaman insan
bir dünya manzarası değil, yeryüzüne paldır
küldür yıkılmış bir cennet görmüş gibi olur.
Endymion efsanesi işte bu dekor içinde
doğdu. Endymion, Beşparmak dağında sürü-