Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü

Gel, Dithyrambos, baldırıma gir,
bir erkeğin rahminde büyü.
İstiyorum ki, ey Bakkhos, Thebai seni
iki kere doğmuş tanrı diye
ansın ve kutlasın.
Kaynağının ne olduğu bilinmeyen bu sözcüğün,
yukardaki Euripides dizelerine dayanarak
ve başındaki di- ekine bakarak iki kez
doğmuş anlamına geldiği sanılmış ve bilginlerce
ileri sürülmüştür. Ama hiçbir çaba sözcüğün
doğru dürüst bir açıklanmasını sağlayamamış,
Dithyrambos Yunancada Anadolu
kökenli sayılan birçok sözcük gibi karanlık
kalmıştır. Ne var ki dithyrambos'un hem kullanılışından,
hem "iambos" ve "thriambos"
gibi müzik terimleriyle ilişkisinden, Dionysos
dinine özgü bir terim olduğu anlaşılmaktadır.
İambos, Yunan şiirinde ve özellikle tragedyada
konuşma bölümleri için kullanılan bir ölçüdür,
Yunan şiirine ilkin hiciv türüyle girmiş,
sonra da en yaygın bir vezin olmuştur. Thriambos'a
gelince, bu da Bakkhos alaylarında
tanrı şerefine söylenen bir ezginin, bir övgünün
adıdır. Dithyrambos gibi bu sözcüklerin
de Dionysos diniyle birlikte Anadolu'dan,
özellikle Lydia-Phrygia'dan geldiği şüphe götürmez
(Dionysos). Bakkhos tanrının bir ses
ve çalgı cümbüşü içinde kendisini kutlamak
için kullanılan ünlem ve çağrıları kendi adları
olarak benimsediği görülür. Dithyrambos'un
kökenindeki anlam ne olursa olsun, tanrı Dionysos'u
övmeye, kutlamaya yarayan bir sözcük
olduğu anlaşılır.
Terim şu bakımdan önemli ki, dithyrambos
bir yazın türü ve özellikle tragedyaya doğrudan
doğruya kaynak olmuş bir tür olarak gösterilir.
İlk tiyatro denemeleri dithyrambos şairlerinden
doğmuştur denir. Elimizde dithyrambos
türünden birkaç örnek vardır, en ilginci
Dor şairi Pindaros'tan bilinen birkaç dizedir;
bunların en dikkati çeken yönü de şu
ki, tanrı Dionysos için Olympos'ta Zeus'un
bir şenlik hazırladığı anlatılır, büyük Ana Tanrıçanın
yanı başında davul ve dümbeleklerin
çalındığı, bu arada vahşi hayvanlarıyla birlikte
tanrıça Artemis'in de gelip raksa katıldığı,
çam ağaçlarının altında meşaleler yanarak
cümbüş yapıldığı belirtilir. Bu dithyrambos'tan
da Dionysos dininin Anadolu'lu ana
l.ııırıç.ıLırın ikisiyle de ilişkide olduğu ortaya
DRYOPE
çıkmaktadır. Dithyrambos türüne gelince,
çalgı, oyun ve sözü bir arada birleştirdiği, bu
terimle üçünün de dile geldiği bellidir.
Dolios. Odysseia'da, Laertes'in bağına,
bahçesine bakan ihtiyar ve sadık bahçıvan.
Odysseus Troya savaşına gidince, bağlarına
çeki)en yaşlı Laertes'e bekçilik eden odur.
Odysseia'nın son bölümünde Odysseus talipleri
öldürüp babası Laertes'i bulmaya gelince,
onu Dolios ve altı oğlu sevinçle karşılarlar ve
ağırlarlar. Öldürülen taliplerin öcünü almaya
gelen İthaka'lıları püskürtmeye yardım ederler
(Od. XXIV).
Dolon. Troyalı haberci Eumedes'in oğlu Dolon
çirkin, ama tez ayaklı bir adamdır. Hektor
onu Akha'lıların gemilerine gözcü olarak
gönderir, bu işi başarırsa ona Akhilleus'un atlarıyla
arabasını vereceğine ant içer. Ama
Dolon, gece keşfe çıkan Odysseus'la Diomedes'in
tuzağına düşer ve yakalanır. Öldürülmemek
için yalvarmaları yakarmaları, Troya'lıları
ele vermeleri boşunadır. Akha yiğitleri
onu amansızca öldürtükten sonra, ölüsünü
bir ılgın ağacına asarlar (İl. X, 314-464) (Diomedesj.
Doris. Okeanos'un kızı Doris, Pontos'un
oğlu Nereus'la evlenir ve Nereus kızları diye
anılan elli kızı olur (Tab. 6). Hesiodos Theogonia'da
bu kızların bazılarının adlarını sayar
(Theog. 233-264).
Dryades. "Drys" Yunanca ağaç ve özellikle
meşe ağacı anlamına gelir. Dryad da ağaç
perilerine verilen addır. Bunların kimi ağaçla
birlikte biter ve onunla ölür, kimi de ölümsüzdür.
Kardeşleri Hamadryad'lar gibi Dryad'lar
da bitkileri korur, ağaç sağlıklı ve canlı olduğu
zaman sevinir, yapraklarını yitirip kurumaya
yüz tuttuğu zaman derin bir yasa kapılır.
Orpheus'un eşi Eurydike bir Dryad'dır
(Hamadryades).
Dryope. Dryöpe, kral Dryops'un biricik kızıdır.
Oita dağının yamaçlarında babasının sürülerini
otlatırken, ağaç perileri hamadryad'lar
onu aralarına almışlar, türkü söyleme
.un, hora tepmesini öğretmişler. Kızı gören
Apollon da ona tutulmuş. Dryope'ye yaklaş