11.04.2013 Views

Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü

Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü

Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Bakkha'lar korosu da şöyle ünler:<br />

Bromios, mutlu tanrıların en mutlusu,<br />

güzel çelenkli şölenlerin baş tacil<br />

Odur koroların başında koşan,<br />

kaval sesleriyle sevinip coşan;<br />

odur tanrı sofralarında,<br />

kederleri dağıtan,<br />

akınca şarap testilerinden<br />

pırıl pırı! özü salkımın,<br />

dağılınca insanlara uyku<br />

sarmaşıkla bezenmiş şölenlerde.<br />

Zeus'un oğlu Dionysos<br />

düşkündür sevincine şölenlerin!<br />

Sever Dionysos Barış'ı,<br />

insanları rahata kavuşturan,<br />

çocukları besleyip büyüten tanrıçayı.<br />

Odur veren zengine de, fakire de<br />

keder dağıtan şarabın ferahlığını.<br />

Sevmez Dionysos,<br />

cömert günlerin, gecelerin<br />

sevincine varamayan insanı.<br />

Uyaklın dediklerine,<br />

kapılma gurura ve derin düşüncelere;<br />

inan en basit halkın inandığına<br />

onun yaşadığı gibi yaşa.<br />

Bu sözlerden Dionysos dininin Euripides'in<br />

bu son tragedyasını yazdığı İ. Ö. V. yüzyılın<br />

sonlarında Yunanistan'da ne kadar yaygın ve<br />

tutunmuş olduğunu gösterir. Bütün insanlara<br />

seslenen Dionysos tapımı bir halk dini olmuştur.<br />

Kara kafalıların, Pentheus gibi yarım akıllı<br />

yobazların kovmaya uğraştıkları bu tanrı,<br />

bin bir işkenceyle daha da yücelttikleri bu ermiş<br />

ilkçağda İsa dinine örnek olmuştur ve tıpkı<br />

Meryem Ana nasıl Artemis'in ve Kybele'nin<br />

özelliklerini benimseyip tutunabilmişse,<br />

İsa da ancak Dionysos dinine sırtını dayayarak<br />

yayılabilmiştir geniş halk kitleleri arasına.<br />

(4) ETKİSİ. Dionysos dininden tragedyanın<br />

nasıl doğduğu, Dithyrambos denilen bu tanrıya<br />

övgünün nasıl gelişip de akıllara durgunluk<br />

verecek bu şiir türünü ortaya çıkardığını anlatmak<br />

bu sözlümün sınırlarını aşmak olur. Biz<br />

Dionysos tanrının mistik akımlar, tarikatlar<br />

üstündeki etkisi ve özellikle bunun Anadolu'da<br />

gelişen biçimi üstünde durmak istiyoruz.<br />

Bektaşiliğin ve günümüze dek yaygınlığını<br />

yitirmeyen başka tarikatların kaynağında<br />

ilkçağın Dionysos dini bulunduğu artık herkesçe<br />

görülen, ama daha etraflıca incelenmece<br />

digi için büsbütün gün ışığına çıkmamış bir<br />

gerçektir. Halikamas Balıkçısı'nın ortaya attığı<br />

bir görüşe göre zeybekler, ilkçağdan kalma<br />

"İobakkhi" adlı bir topluluktan türemedir.<br />

Dioskur'lar. "Dioskuroi" Zeus'un delikanlıları<br />

anlamına gelir. Bu isim, Leda'nın oğulları<br />

Kastor'la Polydeuskes'e (yahut Polluks) verilir.<br />

Tanrı Zeus'un Leda'ya yaklaştığı gece,<br />

Leda ölümlü kocası Tyndareos'la da yatmış.<br />

Zeus'tan Helena ile Polydeukes'i, Tyndareos'tan<br />

da Kastor ile Klytaimestra'yı doğurmuş<br />

(Tab. 12). Birbirinden hiç ayrılmayan<br />

Kastor'la Polydeukes kardeşliğin ve dostluğun<br />

simgesi olmuşlardır. Efsane, omuz omza<br />

vererek yaptıkları kahramanlıkları anlatır:<br />

Theseus kız kardeşleri Helena'yı kaçırınca,<br />

Atina'ya karşı sefere çıkmışlar ve Theseus'un<br />

Hades ülkesine indiği bir sırada onu geri almışlar,<br />

ayrıca da Theseus'un anası Aithra'yı<br />

kaçırıp Sparta'ya getirmişler (Aithra); Kalydon<br />

avına da, Argonaut'lar seferine de katılmışlar<br />

(Argonaut'lar, Amykos) ve her iki seferde<br />

yararlık göstermişler. Ne var ki Helena<br />

uğruna açılan Troya savaşında bulunamamışlardı,<br />

çünkü daha önce talihsiz bir macerada<br />

can vermişlerdi: Dioskur'lar Leukippos'un iki<br />

kızı Phoibe ile Hilaira'yı kendilerine eş olmaları<br />

için kaçırmak istemişler, ama bu kızların<br />

hem amca oğulları, hem de nişanlıları olan<br />

Lynkeus'la İdas Dioskur'ların peşine takılmışlar,<br />

aralarında çıkan kavgada Kastor can vermiş,<br />

ölümsüz olan Polydeukes de yaralanmıştı.<br />

Zeus bu iki kardeşi birbirinden ayırmamak<br />

için, ikisini de göğe alıp yıldızlar arasına yerleştirmiş<br />

(İkizler burcu).<br />

Sparta'nın Taygetos dağında dünyaya geldikleri<br />

söylenen Dioskur'lar Dor ırkının temsilcileridir,<br />

Dor uygarlığının merkezi Sparta'nın<br />

Atina'ya karşı olan ezeli düşmanlığını<br />

simgelerler.<br />

Dirke. Thebai kralı Lykos'un karısı. Amphion<br />

ile Zetos'a eziyet eder ve cezasını bulur<br />

(Amphionj.<br />

Dithyrambos. Dithyrambos, tanrı Dionysos'a<br />

verilen bir addır. "Bakkha'lar" tragedyasının<br />

bir korosunda baştanrı Zeus'un ağzından<br />

şu sözler söylenir:

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!