Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü
Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü
Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Bakkha'lar korosu da şöyle ünler:<br />
Bromios, mutlu tanrıların en mutlusu,<br />
güzel çelenkli şölenlerin baş tacil<br />
Odur koroların başında koşan,<br />
kaval sesleriyle sevinip coşan;<br />
odur tanrı sofralarında,<br />
kederleri dağıtan,<br />
akınca şarap testilerinden<br />
pırıl pırı! özü salkımın,<br />
dağılınca insanlara uyku<br />
sarmaşıkla bezenmiş şölenlerde.<br />
Zeus'un oğlu Dionysos<br />
düşkündür sevincine şölenlerin!<br />
Sever Dionysos Barış'ı,<br />
insanları rahata kavuşturan,<br />
çocukları besleyip büyüten tanrıçayı.<br />
Odur veren zengine de, fakire de<br />
keder dağıtan şarabın ferahlığını.<br />
Sevmez Dionysos,<br />
cömert günlerin, gecelerin<br />
sevincine varamayan insanı.<br />
Uyaklın dediklerine,<br />
kapılma gurura ve derin düşüncelere;<br />
inan en basit halkın inandığına<br />
onun yaşadığı gibi yaşa.<br />
Bu sözlerden Dionysos dininin Euripides'in<br />
bu son tragedyasını yazdığı İ. Ö. V. yüzyılın<br />
sonlarında Yunanistan'da ne kadar yaygın ve<br />
tutunmuş olduğunu gösterir. Bütün insanlara<br />
seslenen Dionysos tapımı bir halk dini olmuştur.<br />
Kara kafalıların, Pentheus gibi yarım akıllı<br />
yobazların kovmaya uğraştıkları bu tanrı,<br />
bin bir işkenceyle daha da yücelttikleri bu ermiş<br />
ilkçağda İsa dinine örnek olmuştur ve tıpkı<br />
Meryem Ana nasıl Artemis'in ve Kybele'nin<br />
özelliklerini benimseyip tutunabilmişse,<br />
İsa da ancak Dionysos dinine sırtını dayayarak<br />
yayılabilmiştir geniş halk kitleleri arasına.<br />
(4) ETKİSİ. Dionysos dininden tragedyanın<br />
nasıl doğduğu, Dithyrambos denilen bu tanrıya<br />
övgünün nasıl gelişip de akıllara durgunluk<br />
verecek bu şiir türünü ortaya çıkardığını anlatmak<br />
bu sözlümün sınırlarını aşmak olur. Biz<br />
Dionysos tanrının mistik akımlar, tarikatlar<br />
üstündeki etkisi ve özellikle bunun Anadolu'da<br />
gelişen biçimi üstünde durmak istiyoruz.<br />
Bektaşiliğin ve günümüze dek yaygınlığını<br />
yitirmeyen başka tarikatların kaynağında<br />
ilkçağın Dionysos dini bulunduğu artık herkesçe<br />
görülen, ama daha etraflıca incelenmece<br />
digi için büsbütün gün ışığına çıkmamış bir<br />
gerçektir. Halikamas Balıkçısı'nın ortaya attığı<br />
bir görüşe göre zeybekler, ilkçağdan kalma<br />
"İobakkhi" adlı bir topluluktan türemedir.<br />
Dioskur'lar. "Dioskuroi" Zeus'un delikanlıları<br />
anlamına gelir. Bu isim, Leda'nın oğulları<br />
Kastor'la Polydeuskes'e (yahut Polluks) verilir.<br />
Tanrı Zeus'un Leda'ya yaklaştığı gece,<br />
Leda ölümlü kocası Tyndareos'la da yatmış.<br />
Zeus'tan Helena ile Polydeukes'i, Tyndareos'tan<br />
da Kastor ile Klytaimestra'yı doğurmuş<br />
(Tab. 12). Birbirinden hiç ayrılmayan<br />
Kastor'la Polydeukes kardeşliğin ve dostluğun<br />
simgesi olmuşlardır. Efsane, omuz omza<br />
vererek yaptıkları kahramanlıkları anlatır:<br />
Theseus kız kardeşleri Helena'yı kaçırınca,<br />
Atina'ya karşı sefere çıkmışlar ve Theseus'un<br />
Hades ülkesine indiği bir sırada onu geri almışlar,<br />
ayrıca da Theseus'un anası Aithra'yı<br />
kaçırıp Sparta'ya getirmişler (Aithra); Kalydon<br />
avına da, Argonaut'lar seferine de katılmışlar<br />
(Argonaut'lar, Amykos) ve her iki seferde<br />
yararlık göstermişler. Ne var ki Helena<br />
uğruna açılan Troya savaşında bulunamamışlardı,<br />
çünkü daha önce talihsiz bir macerada<br />
can vermişlerdi: Dioskur'lar Leukippos'un iki<br />
kızı Phoibe ile Hilaira'yı kendilerine eş olmaları<br />
için kaçırmak istemişler, ama bu kızların<br />
hem amca oğulları, hem de nişanlıları olan<br />
Lynkeus'la İdas Dioskur'ların peşine takılmışlar,<br />
aralarında çıkan kavgada Kastor can vermiş,<br />
ölümsüz olan Polydeukes de yaralanmıştı.<br />
Zeus bu iki kardeşi birbirinden ayırmamak<br />
için, ikisini de göğe alıp yıldızlar arasına yerleştirmiş<br />
(İkizler burcu).<br />
Sparta'nın Taygetos dağında dünyaya geldikleri<br />
söylenen Dioskur'lar Dor ırkının temsilcileridir,<br />
Dor uygarlığının merkezi Sparta'nın<br />
Atina'ya karşı olan ezeli düşmanlığını<br />
simgelerler.<br />
Dirke. Thebai kralı Lykos'un karısı. Amphion<br />
ile Zetos'a eziyet eder ve cezasını bulur<br />
(Amphionj.<br />
Dithyrambos. Dithyrambos, tanrı Dionysos'a<br />
verilen bir addır. "Bakkha'lar" tragedyasının<br />
bir korosunda baştanrı Zeus'un ağzından<br />
şu sözler söylenir: