Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü

enimsemekte Yunanistan'ın güçlük çektiği,
ona karşı direndiği Dionysos üstüne anlatılan
efsane ve masallarda dile gelir. Denebilir ki,
bütün efsaneleri bir tek motif üstüne kuruludur:
Tepki ve direnç.
Doğuş efsanesi buna örnektir: Anası Kadmos
kızı Semele Zeus'la birleşir, ama seviştiği
tanrının gücüne tam inanmamıştır ki, onu
bütün araç ve gereçleriyle görmek ister, böylece
yıldırımla çarpılıp ölür. Karnındaki yedi
aylık çocuğu da Zeus alıp baldırına koyar ve
ikinci bir doğumla meydana çıkarır. Bu ikinci
doğum motifini Athena'da da görmüştük, şu
farkla ki Athena Zeus'un kafasından, Dionysos
ise baldırından doğar. Efsanenin anlam
ve simgesi de şudur: Hellen'lerin baştannsı
Zeus'tur, dışardan gelme bir tanrısal varlığı
ne yapıp yapıp onun buyruğuna sokmak, ondan
çıkmış olarak göstermek gerekiyordu.
Semele efsanesi işte bu amaçla uydurulmuş,
böyle bir bağlantı kurma çabasının ürünüdür.
Bu efsanenin merkezi olarak gösterilen bölge
de önemli: Boiotia ve başkenti Thebai Yunanistan'da
en tutucu ve gerici bir yöre sayılırdı,
nitekim Semele'yle doğum efsanesinden
sonra, Pentheus tipi de buradan çıkmıştır
(Semele, Pentheus).
Homeros destanlarında adı bir tek kez geçen
Dionysos için aynı tepkiyi dile getiren bir
başka efsane anlatılır: Lykurgos efsanesi.
Lykurgos Trakya'lıdır, ama o da Pentheus gibi
kovalamaya kalkar "Dionysos'un sütninelerini",
yani Bakkha'ları, bu yüzden de ceza
görür, kör edilir (Lykurgos). Ne var ki İlyada'daki
bu parçada Dionysos insandan korkup
kaçan ve denizin içindeki tanrılara sığınan
bir ödlek gibi gösterilir. Homeros destanlarının
zamanından Euripides'in "Bakkha'lar"ı
yazdığı çağa kadar çok şey değişmiş
ve Dionysos, dışardan gelme bu güçlü
tanrı Yunanistan'da epey tutunmuştur besbelli.
(3) KAYNAK VE NİTELİKLERİ. Sonradan ve
bir amaçla uydurulduğu besbelli olan Semele
ve Thebai hanedanından doğuş efsanesi, tanrının
kaynaklarını açığa vuran anlatımlarda
da tutarsız değişiklikler yapılmasına yol açmıştır.
Dionysos Thebai'de Semele'den doğmuşsa,
ta Hindistan ve Arabistan'dan gelişi