Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü

irdenbire kabarır, taşar o ırmak,
akar hızla, yıkar sınırlarını,
tutamaz onu üst üste yığılı toprak,
bol çiçekli bahçelerin duvarları tutamaz
onu,
gelir, yok eder insanların el emeğini.
Troya'hlarm sıraları Tydeus oğlunun elinde
oluyordu iste böyle darmadağın,
çok kalabalıktılar, ama dayanamıyorlardt.
Diomedes, Lykia'k yiğit Pandaros tarafından
yaralanınca büsbütün kudurur, art arda
altı Troya'h öldürür, iki esir aldıktan sonra
Pandaros'u da tepeler (V, 290 vd.), Aineias'ı,
iki insanın kaldıramayacağı kadar ağır
bir taşla yaralar, o sırada oğlunun yardımına
koşan Aphrodite ile çarpışır.
Aphrodite ile yetinmez, Ares'i de yaralar
Diomedes (V, 855 vd.). Destan boyunca savaşta
da, karada da ön planda görürüz Diomedes'i.
Odysseus'la birlikte gece keşfe çıkar,
Troya'h gözcü Dolon'u öldürürler (X,
272-279), öldürmeden önce de birçok sırlar
alırlar ağzından. Sonra Trakya'lıların kampından
geçerken, korkunç bir katliam yaparlar,
önderlerleri Rhesos'u öldürüp, atlarını
alıp götürürler.
Diomedes, taşkın canlı da olsa, yasa, töre
bilmez bir yiğit değildir. Glaukos'la çarpışmaktan
vazgeçmekle konukluk kurallarına
saygısını belirtir (İl. VI, 12 vd.) (Glaukos, Bellerophontes).
llyada'dan sonraki destanlarda
Odysseus'la birlikte Lemnos'a gidip Philokte-
'tes'i aradıkları anlatılır (Philoktetes). Troya
savaşı bitip de Argos'a dönünce kendisini aldatan
karısı Aigialeia'nın kurduğu tuzaktan
zor kurtulmuş. Bu ceza ona yaraladığı Aphrodite'den
gelmeymiş.
Diorfiedes "Thebai'ye Karşı Yediler" destanında
da rol oynar. Babası Tydeus Adrastos'un
damadı olmak bakımından bu seferde
ön planda savaşmış ve büyük bir ün kazanmıştı.
At adam Kheiron tarafından yetiştirilen
Diomedes de dedesi Adrastos'tan Argos tahtını
miras aldıktan sonra, babasının öcünü almak
üzere Epigon'lar seferine katılır. Diomedes
gücü kuvveti ve gözüpekligiyle Yunan efsanesinde
Herakles'ten hemen sonra gelen
üstün bir yiğit sayılır.
Dione. Hesiodos Dione'yi Okeanos'la
Tethys'ten dogma üç bin Okeanos kızı ara­
DİONYSOS
sında sayar (Theog. 253). Homeros destanlarında
bu tanrıça Zeus'Ia evlenerek Aphrodite'nin
anası olur. Güzellik tanrıçası oğlu Alneias'i
korumak için savaşa karışıp da Diomedes'in
kargısıyla yaralanınca, Dione onu
tam bir ana şefkatiyle sarar, öğütler verir, yarasını
iyi eder (İl. V, 370 vd.):
Aphrodite, anası Dione'nin kapandı
dizlerine.
Dione kollarıyla sardı kızını, okşadı diller
döktü:
"Hangi tanrı kıydı sana, yavrucuğum,
göz göre göre bir kötülük mü işledin ki?"
Karşılık verdi cilveli Aphrodite, dedi ki:
"Tydeus oğlu, taşkın canlı Diomedes vurdu
beni,
sevgili oğlumu, Alneias'ı çekiyordum
savaştan;
tekmil insanlar arasında onu severim en
çok.
Kavga Troya'Ularla Akha'lar arasında değil
artık,
Danao'lar başladı ölümsüzlerle
çarpışmaya".
Karşılık verdi yüce tanrıça Dione, dedi ki:
"Aldırma kızım, sık dişini, bağrına taş bas.
Biz Olympos'ta saray kurmuş tanrılar
çok çektik insanlardan,
epey de çektirdik birbirimize...
Diomedes'i de gök gözlü Athena saldı senin
üstüne.
Ama şunu bilmiyor Tydeus'un o çılgın oğlu:
Ölümsüzlerle savaşan insan çok yaşamaz".
Böyle dedi, sildi iki eliyle
Aphrodite'nin bileğindeki özü,
yara iyi oldu, ağır acılar dindi.
Dionysos. Dionysos adındaki tanrının ilkçağ
din, efsane, sanat ve yazınında ne denli
bir yer tuttuğunu Apollon'a ayırdığımız bölümün
girişinde tanımlamaya çalıştık. Sabahattin
Eyuboglu'nun Fransız bilgini Mario Meunier'nin
çevirisinden dilimize aktardığı "Bakkha'lar"
kitabının önsözünde söylediği gibi,
"Euripides'in bu tragedyası eski Yunanistan'
da Dionysos dininin İncil'i yerinde" idi. Biz
de, dinsel kişiliği dal budak salmış, tapımı çeşitli
ve ayrıntılı inanç ve görüşleri, insanlığın
derine giden birçok düşüncelerini bir araya
toplayıp yansıtan bu tanrının incelenmesine
"Bakkha'lar" oyunundan aldığımız bir parçayla
başlamak istiyoruz. İnanıyoruz ki, bu
parçanın gereğince yorumlanması bize Di-