Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü

[)I:MOIX)KOS
ğunu bildirmiş: Demophon alevler içinde bütün
dünya bağlarından kurtulup temizlenerek
tanrı olacakmış; şimdiyse bir ölümlü olarak
kalmış.
Başka masallara göre, Demophon'un erkek
kardeşi Triptolemos tanrının evlatlıgıymış.
Triptolemos kanatlan bulunan sihirli bir
arabayla bütün dünyayı dolaşıyor, insanlara
tarla bakımını ve Demeter tapımını ögretiyormuş.
Anlatıldığına göre, tanrı kadının
kendisi Keleos'la oğullarına Eleusis'teki Demeter
tapınağını kurmak öğüdünü vermiş.
Bu tapınağın mysteria denilen gizli tapımı
bütün eskiçağ boyunca büyük bir saygı görüyordu"
(Eleusis, Keleos, Metaneira, Triptolemos).
Demeter'in İasion adlı bir ölümlüyle macerası
da anlatılır. Bu macera tanrıçaların ölümlü
erkeklerle sevişmelerine bir örnek olarak
gösterilir (Od. V. 125) ve İasion'dan zenginliği,
bolluğu simgeleyen Plutos adlı bir oğlu
olur (İasion, Plutos).
Atina'da her ekim ayında yalnız kadınların
katıldıkları "Thesmophoria" bayramı kutlanır
ve iki tanrıçaya da "thesmophoriai" yani yasa
getiren, insanlara doğal yasaları öğreten
tanrıçalar denirdi. Aristophanes "Thesmophoria
Bayramını Kutlayan Kadınlar" adıyla
bir komedya yazarak, kadınların nasıl bu gizli
törenler sırasında kadın düşmanı Euripides'i
suçladıklarını sahneye koymuştur.
Roma'lılann tapındıkları Ceres Demeter'den
pek farklı değildir. Oysa Demeter'le
Anadolu'nun bereket tanrıçası Kybele arasında
hemen de hiçbir ilişki kurulamaz.
Demeter'e yazılmış birçok övgüler vardır.
Bunların en önemlilerinden biri Homerik denilen
bir hymnos'tur, biri de İskenderiye'n şair
Kallimakhos'tandır.
Demodokos. Bunca bin dizelik Homeros
destanlarında öylesine usta bir ya da birkaç
ozanın sesini, sözünü dinler de, bir tekinin
adını öğreniriz yalnızca, o da Demodokos'tur.
Demodokos Phaiak kralı Alkinoos'un
sarayında görevli ozandır. Adından da
belli olduğu gibi demos; halkla ilişkilidir. Bu,
ozan, halka söyler, halktan saygı görür; değerlidir,
halkın saydığı ve sevdiği bir kişidir.
Odysseus kendisi şöyle tanımlar ozanı (Od.
VIII, 478 vd.):
Ozanlar saygı görürler ve değerli bilinirler
bu yeryüzünde yaşayan tekmil insanlar
arasında,
çünkü Musa öğretmiştir onlara ezgi
söylemeyi,
Musa çok sever ozanlar soyunu.
Kral Alkinoos da hiçbir şöleninden eksik etmez
onu, şölene oturulacak mı, hemen çağırır
(Od. VIII, 44 vd.).
Gelince altın çivili bir koltuQa oturturlar
ozanı, yemek dolu bir masa çekerler önüne,
sazını asarlar başının üstünde bir çengele ve
şölende, oyunda, bedenin de, ruhun da devineklerini
yöneten bu ozandır (Od. VIII, 261
vd.).
Ozan Demodokos birkaç kez sahneye çıkıp
ezgi söyler. Odysseia'da, Ares'le Aphrodite'nin
aşklarını söyler (Od. VIII, 267 vd.), ve
Troya savaşını söyler, destanlık yiğitleri anar,
o sıra Odysseus duygulanır, kimliğini açığa
vuracak bir dilekte bulunur, şöyle der ozan
(Od. VIII, 487 vd.):
Daha çok sayarım, Demodokos, seni tekmil
ölümlülerden.
Sanatı ya Musa öğretti sana, ya da Apollon.
Ne güzel söyledin Akha'larm destanını,
olduğu gibi,
neler yaptıklarını ne güzel söyledin,
nelere katlandıklarım, neler çektiklerini.
Haydi şimdi geç başka bir konuya,
şu tahta at olayını anlat şimdi bize,
Athena'nm yardımıyla Epelos yapmıştı onu
hani,
getirmiş Akropolis'e dayamıştı tanrısal
Odysseus da kurnazca,
llyon'u yıkacak adamlarla doluydu içi.
Anlatabilirsen bunları, getirip bir biçimine,
bundan böyle tekmil insanlara ben de
diyeceğim ki:
Tanrı sevdi onu, tanrısal bir şiir bağışladı
ona.
Odysseus'un da yiyordu içi içini,
yanaklarım ıslatıyordu kirpiklerinden sızan
yaşlar...
Yalnız Alkinoos farkına vanr Odysseus'un
ağladığının, susturur ozanı ve sorar konuğuna
niçin acı gözyaşları döktüğünü "dinlerken
Argos'luların ve İlyon'un başına gelenleri".