Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü

ebe tanrıça Eileithyia yardıma gelsin. O gelince,
onuncu günü dünyaya geliyor ikiz tanrılar.
Ondan sonra da Delos'a "parlak" anlamına
gelen adı verilir ve Zeus onu toprağın dibine
mıhlar, Kyklad takımadalarından biri oluverir.
Ve hymnos dört yılda bir Delos'ta kutlanan
Apollon törenlerini şöyİe anlatır:
Nice tapmakların oldu, nice kutsal
koruların oldu;
yüce dağ başları senin oldu, ovalara bakan
dağ başları,
senin oldu denize dökülen nice ırmaklar;
ama gönlünü sevindiren ver, ey tanrı
Delos'tu asıl.
Orada toplanırlar uzun etekli tyonya'lılarm
senin,
kadınlarını ve çocuklarını getirirler
ilanlarında.
Sonra başlanır oyunlara,
sana bağlı olanlar gelirler ziyaretine,
yumruk, ezgi, dans yarışmaları sunarlar.
Onları oyunlarda gören sanır
ölümsüzdürler.
Sanki onlar için zaman denen şey yok, yaş
yok.
Kim görse bu erkekleri, bu güzel kuşaklı
kadınları,
hızlı gemilerini ve bütün varlıklarını kim
görse onların,
seuinç ve coşkuyla dolar yüreği.
Demeter. Homeros destanlarında "güzel
saçlı kraliçe", "güzel örgülü Demeter" diye
anılan toprak ve bereket tanrıçası Demeter
(adını "Ge-meter" toprak ana olarak açıklayanlar
vardır) Hesiodos'a göre Kronos'la
Rheia'nın kızı, ikinci tanrı kuşagındandır
(Tab. 5). Rheia'nın ilk kızı Hestia'dan hemen
sonra doğmuştur. Öyküsünü kısaca şöyle anlatır
Hesiodos (Theog. 911 vd.):
Demeter'in de yatağına girdi Zeus.
Canlıları doyuran, tarlalar tanrıçasının.
Ak kollu Persephone'yi doğurdu Demeter,
yeraltı tanrısı Aidoneus
kaçırdı onu anasının koynundan
ve bilge Zeus bıraktı kızını ona.
Demeter ekinleri ve özellikle buğdayı simgeler,
onun tek efsanesi mevsimleri simgeleyen
bir efsanedir. Bu efsane Yunan dünyasının
daha çok buğday üreten bölgelerinde gelişmiş,
tutunmuştur. En çok tapıldıgı yerler
Eleusis ve Sicilya ovalarıdır, ama tapımına
DEMİ II 1<
Girit'te, Trakya'da ve Peloponnesos'ta rastlanır.
Demeter tapımında da, efsanesinde de kızı
Persephone'den ayrılmaz. Kimi zaman "Kore"
(genç kız) adıyla anılan Persephone ile
Demeter'e "iki tanrıça" denir. Persephone'nin
Aidoneus, yani yeraltı tanrısı Hades
tarafından kaçırılması Demeter kültünün de
merkezindedir, tanrıçanın Eleusis'te kutlanan
myster'lerinde de bu efsanenin derin sırlarına
ermekle Demeter erenleri arasına karışılırdı.
Bu efsaneyi E. Peterich'in "Küçük Yunan
Mitologyası"nda (M. Eg. B. yayınları, çeviren
S. Baydur) anlatıldığı gibi alalım:
"Persephone bir gün oyun arkadaşlarıyla
birlikte çayırda çiçek toplarken birdenbire yer
yarılmış, tanrı Hades arabasıyla dışarı çıkagelmiş,
kızı yakaladığı gibi kaçıp gitmiş.
Ümitsizlikten ne yapacağını bilmeyen tanrı
ana, kızını araya araya bütün dünyada dolaşmadık
yer bırakmamış. Sonunda her şeyi gören
ve bilen güneş tanrı Helios Kore'nin bulunduğu
yeri söylemiş. Bunun üzerine Demeter
Olympos'tan kaçmış, yüreği sızlayarak ıssız
bir yere çekilmiş. Onun küsmesiyle toprağın
bereketi kalmamış, insanlar kıtlık tehlikesine
uğramışlar. Zeus boşuna onu barıştırmaya
çalışmış, boşuna Hades'ten kızı geri
vermesini istemiş: Tanrı kadın yalvarmalara
kulak vermiyor, kendisine Hades'in sunduğu
nar meyvesini yemiş olan Persephone bu
sevgi büyüsüyle yeraltı hakimine bağlanmış
bulunuyormuş. Bütün yalvarmalarının boşa
gittiğini gören Zeus, Persephone'nin yılın üçte
ikisini yani çiçek açma ve meyve zamanını,
anası Demeter'in, geri kalan üçte birini,
yani kışı da kocası Hades'in yanında geçirmesini
kararlaştırmış. Böylelikle toprağa yeniden
bereket gelmiş.
Sıkıntılarla dolu bu dolaşmaları sırasında
Demeter bir kocakarı kılığına girmiş olarak
Eleusis kralı Keleos'un evine uğramış. Kralın
karısı Metaneira karşısındakinin tanrı olduğunu
anlayamamış. Demeter'e oğlu Demophon'u
bakmak, büyütmek üzere vermiş. Demeter
bir tanrı besliyormuş gibi çocuğu nektar
ve ambrosia ile beslemiş. Bir gün Metaneira
sütnineyi çocuğu alevler içine tutarken yakalamış.
Çok korkmuş olan kraliçeye tanrıça
kim olduöunu söylemiş, büyük bir İşi bozdu-