Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü

u t\r ıı IN ı:3
Ben ne bir dağlı ne bir çobanım
Oklarından sakınılmaz tanrıyım
Koca Zeus'tur babam
Geçmişi, bugünü, geleceği
Benimle bildi herkes, benimle bilir
Saz tellerine ben verdim seslerini
ilaçlar yaptım yabanıl otlardan
Ama bana çare değil şimdi hiçbiri
Kimden kaçıyorsun öyle sen
Asıl sensin benim avcım
Beni sen vurdun can evimden".
Tavşan koşuyor, durmadan koşuyordu
Ardında av köpeği ter içinde
Boynunu uzatmış, yetişmek üzere
Birinde umut vardı, birinde korku
Tavşan ensesinde nefesler duyuyordu
Çünkü ışık gibi saran tanrıyı
Sevinin kanatlarıydı.
Gücü kalmamıştı artık Defne'nin
Koşamıyordu kaçamıyordu
Sapsarı, yalvardı babasına
Pene'nin suları üstünde gezdirip gözlerini
"Cezasını çekiyorum güzelliğimin
Irmakların gücü de sen gibi tanrısalsa
Ne yap yap değiştir beni
Başka bir biçime koy baba".
Yalvarması daha bitmemişti ki
Bir gevşeklik sardı her yerini
Örtüldü göğüs yaprakla
Kolları, saçları dal oluverdi.
Avcı kollarına aldığı zaman
Kalbi çarpıyordu Defne'nin
Taze yaprakların altından.
Yazık dedi tanrı çok yazık
Saramadan yitirdim seni
Bari benim ağacım ol da
Yaprakların çelenk olsun kahramanlara
Ezgilerde, türkülerde anılsın bundan sonra
Yan yana adlarımız
Yazık dedi tanrı çok yazık.
Daphnis. Öldükten sonra tannlaştırılan Sicilyalı
sığırtmaç. Çoban şiirinin kurucusu sayıldığı
için, Theokritos da, Vergilius da onun
adına şiirler yazdıkları gibi, Daphnis adını bu
türün bir simgesi olarak da kullanırlar. Öyküsü
şudur: Daphnis tanrı Hermes'le bir
nympha'nın ogluymuş. Doğar doğmaz anası
onu defne ağaçlarından bir koruluğa bırakmış,
periler de alıp büyütmüşler, çoban olarak
yetiştirmişler. Daphnis öyle güzel, öyle
yakışıklıymış ki, nympha'lar da, kır tanrıları
da tutkunmuş ona. Pan Daphnis'e kaval çalw>
Sürülerini otlatırken Daphnis ya kaval çalar,
ya da kendi uydurduğu türküleri çagırırmış.
Ama genç yaşında canına kıymış. Nedeni de
şu: Daphnis Nomia adlı bir çoban kızıyla sevişirmiş.
Nomla'ya ömrü oldukça sadık kalacağına
söz vermiş, ama kral kızı güzel çobanı
bir gece sarhoş edip baştan çıkarmış, yatmış
onunla. Öfkeye kapılan Nomia sevgilisinin iki
gözünü kör etmiş. Daphnis de bir sürü dokunaklı
yas türküleri çağırır, güzel dünyayı göremediğine
bir türlü katlanamazmtş. Öyle ki,
sonunda bir uçuruma atmış kendini ve ölmüş.
Söylentiye göre, babası Hermes bir kayaya
ya da bir pınara döndürmüş onu. Her
yıl bu pınarın önünde sunular sunulurmuş bu
çoban tanrıya.
Vergilius'un Beşinci Sığırtmaç türküsünde
iki çoban Mopsus'la Menalcas şöyle anarlar
Daphnis'i (Çan yayınları, 1. Z. Eyuboglu çevirisi):
Yok olmuş artık Daphnis, nympha'lar
Onun yürekler acısı ölümüne ağlamışlar,
Bir tek güdücü bile o acı günlerde
Sürmemiş boğalarını ırmaklara,
Soğuk sulara, ey Daphnis.
Evet, o günler ırmaktan ne bir yudum su
içen,
Ne de bir tutam ot yiyen sürü olmuş
Otlaklardan.
Ey Daphnis, inlemiş o gün senin ölümüne
Afrika'nın aslanları bile.
Dardanos. Atlas'ın kızı Elektra ile Zeus'un
oğlu (Tab. 16). Dardanos Samothrake (Semendirek)
adasında kardeşi lasion'la birlikte
yaşarmış, ama lasion ölüp adayı da su basınca,
bir sal üstünde karşıki kıyıya, yani Anadolu
toprağına göçmek zorunda kalmış. Orada
kral olan Teuker iyi karşılamış onu. Teuker
bölgenin en büyük ırmağı Skamandros'la en
büyük dağı İdaia'nın ogluymuş. Dardanos'a
Teuker kızı Batieia'yı vermiş ve öldükten sonra
da tahtını. Dardanos kendi adını taşıyan
bir şehir kurmuş - bugün Çanakkale'nin biraz
ötesinde Troya yolunda Dardanos tepesi
diye bu tepe gösterilir - ve ülkeye kral olduktan
sonra bütün bölgeye Dardanos adı verilmiş.
Dardanos böylece Troya kral soyunun
atası olmuştur. Ayrıca Samothrake'den Kabir'ler
(Kabirler) myster'lerini, giderek Kybele
kültünü Phrygia'ya getirmiş olduğu söyle