Azra Erhat – Mitoloji Sözlüğü

Busiris. Yunan efsanesine göre, Busiris çok
zalim bir Mısır kralıdır. Öyle insafsız bir zorba
imiş ki, Nil bölgesine yerleşmiş deniz tanrı
Proteus bile ondan kaçmak zorunda kalmış.
Busiris Batı kızlarını kaçırmak için bir haydut
çetesi kurmuş, altın elmaları almaya gittiği
zaman Herakles bu çeteye rastlamış ve haydutların
hepsini öldürmüş. Günün birinde Mısır'da
kıtlık olmuş. Busiris Kıbrıs'tan gelme
Phrasios adlı bir biliciye ne yapmak gerektiğini
sormuş, bilici de demiş ki, yılda bir Zeus'un
öfkesini yatıştırmak için, ona bir insan
kurban kesmeli. Busiris de işe hemen Phrasios'u
kurban etmekle başlamış. Herakles Mısır'a
uğrayınca, Busiris onun başına çiçek çelenkleri
koymuş, kutsal sargılarla sarmış kollarını
ve sunağa götürüp kurban etmek istemiş.
Ama yiğit sargıları çözerek, Busiris'i de,
oğlunu da, orada kim var, kim yok herkesi öldürmüş.
Bir anlatıma göre, Busiris Poseidon'un ogluymuş
ve onu Mısır tahtına dünya seferine
çıkan Osiris oturtmuş. Belki Busiris Osiris
adının bozulmuş bir biçimidir.
Byblis. Miletos'un kızıymış Byblis, Miletos'un
kızı olmakla da Apollon'un torunu.
Anasının kim olduğu konusunda söylentiler
çeşitli, en akla yakını şu: Anası Maiandros,
yani Büyükmenderes ırmağının kızı Kyane'dir.
Masmavi, koyu mavi anlamına gelen
Kyane, bir ırmak kızı için güzel bir ad. Ama
Byblis'in serüveni acı: Bir ikiz kardeşi var
Kaunos adında. Byblis ikizini öyle sever, öyle
beğenirmiş ki, doyamazmış okşamaya, öpmeye.
Bu sevginin kardeş sevgisinden öte bir
şey olduğunun nasıl farkına vardığını uzun
uzadıya anlatıyor bize Ovidius (Met. 451 vd.).
Byblis anlar sevgisinin dogadışı olduğunu, gene
de dayanamaz, bir mektupla bildirir aşkını
Kaunos'a. O da öfkeyle, tiksintiyle kınar bu
aşkı, ikizini bir daha görmemek için kaçar
yurdu Miletos'tan, gider, gider de Karia ile
Lykia sınırında Kaunos kentini kurar. Byblis
çıldırır, o da düşer yollara, deli gibi dolaşır
Anadolu'yu boydan boya, rahat bulamaz hiçbir
yerde. Sonunda yüksek bir kayadan aşağıya
atar kendini, ama nympha'lar acır ona, kızı
bir pınara çevirirler, pınar Byblis'in çağlayan
gözyaşları gibi akar durur. Bu Ovidius'un
anlatımı.
Başka bir anlatım işi tersine çeviriyor: Dogadışı
aşka kapılan Byblis değil, Kaunos'muş.
Kaunos bu yüzden sürülmüş, Byblis de bu
yüzden çıldırmış ve asmış kendini. Adını iki
kente vermişler: Biri Karia'da Byblis, öteki
Fenike'de Byblos.
Bu öyküleri anlatanlar Kaunos şehrini görmemişlerdi
herhalde, yoksa öykünün sonunu
bambaşka biçimde getirirlerdi: Eski Kaunos
şehrinin (bugünkü Köyceğiz Dalyanı'nın)
önünde göz alabildiğine uzanan ve ancak
oraları iyi bilen gemicilerin şaşırmadan aşa
bildikleri bir sazlık vardır. Bu bataklık nasıl
meydana geldi belli, Ege kıyılarındaki bütün
limanlar gibi bir ırmağın taşıdığı millerle dol
muştur, ama şair görüşüyle bu yol yol bat